بانک مقالات جغرافیا

يكي از عوامل مهم آب و هوايي كه در طي دوره سرد سال در بيشتر مناطق كشور بروز مي كند، پديده سرما و يخبندان است. براي مطالعه و بررسي تداوم روزهاي يخبندان در ايران زمين از مدل زنجيره ماركوف، مرتبه هاي يك و دو و سه حالته (يخبندان و غير يخبندان) بهره برده شد. با استفاده از اين مدل، ماتريس فراواني و ماتريس احتمالات انتقال براي يك دوره 15 ساله (2005-1991) از ماه اكتبر تا ماه مه در 58 ايستگاه مورد مطالعه محاسبه گرديد. سپس وابستگي روزهاي يخبندان و غير يخبندان به يكديگر، به همراه ايستايي و همگني مكاني آنها مورد آزمون قرار گرفت و نتايج در قالب نقشه هاي پهنه بندي تداوم هاي مختلف در گستره ايران زمين فراهم گرديد. از مهم ترين نتايج به دست آمده مي توان به اين موارد اشاره كرد: الف) وقوع روزهاي يخبندان در گستره ايران زمين، به جز نواحي شمالي و جنوبي كشور كه عموما فاقد يخبندان اند، ويژگي زنجيره ماركوف را دارا هستند. به عبارت ديگر، تداوم روزهاي يخبندان در ايران تصادفي نيست بلكه وقوع روز يا روزهاي يخبندان به شرايط اقليمي روزهاي گذشته وابسته است. ب) وقوع يخبندان هاي دو ماه اكتبر و مه، كه به ترتيب به يخبندان هاي زودرس پاييزي و يخبندان هاي ديررس بهاري مشهور هستند، داراي ويژگي زنجيره ماركوف مرتبه اول دو حالته اند؛ يعني وقوع يخبندان فقط به شرايط اقليمي روز گذشته مرتبط است. به عبارت ديگر، حاكميت با تداوم هاي دو روزه است. ج) توزيع فضايي تداوم هاي دو روزه در گستره ايران زمين در ماه اكتبر محدود به نواحي مرتفع غرب، شمال غرب و شمال شرق ايران است، در حالي كه اين نوع از تداوم در ماه مه فقط در نواحي مرتفع شمال غربي ايران مشاهده مي شود. د) ماه هاي نوامبر، دسامبر، ژانويه، فوريه، مارس و آوريل ماه هايي هستند كه به نسبت هاي متفاوت، با تداوم هاي دو يا سه و چهار روزه مواجه اند. از اين رو آزمون هاي آماري نشان مي دهند كه ويژگي زنجيره ماركوف وقوع روزهاي يخبندان ايستا از زمان هستند.

 نسخه قابل چاپ