بانک مقالات جغرافیا

توفان هاي گردوغبار يکي از انواع مخاطرات جوي هستند که در منطقه خاورميانه، در طي سال، بارها امکان وقوع آنها وجود دارد. در دهه پيشين، رخداد اين توفان ها فزوني يافته که بررسي علل اين افزايش وقوع و سازوکارهاي تشکيل آن، توجه پژوهشگران را به خود جلب كرده است. هدف مقاله پيش رو نيز، دست يابي به شيوه سازوکار تشکيل و فعاليت توفان هاي گردوغبار مذكور است. در اين مقاله، فراواني توفان هاي دهه 80 و گردوغبار تيرماه 1388 را با رويکردي اقليم شناسي، همراه با در نظر گرفتن شرايط سطح زمين با استفاده از داده هاي شبکه بندي شده، شامل ارتفاع ژئوپتانسيل، سمت و سرعت باد، امگا و فشار سطح دريا از مرکز ملي پيش بيني هاي محيطي (NCEP)، داده هاي پوشش سطح زمين و خاک مورد استفاده در مدل اقليمي منطقه اي (RegCM) مطالعه و بررسي شده است. نتايج اين بررسي نشان داد که تشکيل کم فشار روي خليج فارس و پيشروي آن تا جنوب ترکيه و مساعدت جريان هاي سطوح مياني و بالايي وردسپهر با استقرار ناوه روي اين سطوح، در ساحل شرقي مديترانه، سبب ايجاد گردش چرخندي در جنوب شرق سوريه، در سطح زمين روي زمين هاي بدون پوشش سطحي (پوشش گياهي، سنگ فرش بياباني) و داراي خاک سطحي ريزدانه و گچي شده است. قرارگيري شرايط ناپايدار جوي روي چنين خاک هايي، زمينه را براي تشکيل گردوغبار فراهم كرده است. در طي روزهاي بعد با حرکت به سمت شرق ناوه و عميق شدن شرايط ناپايداري، گردوغبار با حرکت شرق سوي خود از روي ارتفاعات زاگرس عبور کرده و تمام کشور، به استثناي جنوب شرق را تحت تاثير قرار داده است. آن چيزي که در اين توفان گردوغبار مشهود است، همراهي شرايط گردش جو (ناپايداري با عمق مناسب) و شرايط سطح زمين (زمين بدون پوشش و خاک خشک و نرم) در ايجاد و فعاليت آن است.

 نسخه قابل چاپ