بانک مقالات علوم اجتماعی

در اين نوشتار بر آنيم تا نقش سه عنصر مهم و اصلي در سپاه عصر اموي و عصر عباسي را بررسي و تجزيه و تحليل کنيم. عرب، نخستين عنصري است که با پذيرش اسلام، هسته اوليه سپاه را بنيان نهاد و بعنوان تنها عنصر نظامي در عصر رسول خدا (ص) و خلفاي راشدين با قبايل متعدد و شعب متفرق خود به دفاع از دين، مقابله با فتنه پرداخت و گسترش اسلام در خارج از مرزهاي جزيره العرب را پشتيباني کرد. اگر چه در عصر اموي و بويژه عباسي، سپاه از انحصار عرب بعنوان تنها عنصر خارج گشت، اما باز برغم حضور مليتها و عناصر نژادي ديگر باز هم عنصر عرب، نقش مهم و کليدي در امور نظامي را داشت؛ البته دوران معتصم را بايد مستثني ساخت. در ميان اين عناصر جديد، مهمترين آنان ايرانيان و ترکان بودند. ايرانيان بلحاظ کمي و کيفي در بخش عمده اي از عصر اموي و عباسي با حضور خود در عرصه نظامي گري، رقيبي جدي و مهم براي عنصر عرب گشتند. اما در برهه اي از دوران عباسي يعني خلافت معتصم، وقتي اعتماد اين خليفه به دلايلي از آن دو قطب و عنصر مقتدر نظامي دستگاه خلافت سلب گرديد، عنصر جديدي با نام مشارقه يا ترکان وارد صحنه شدند. در اين دوران به يکه تازي هاي عرب و ايراني پايان داده شد و ترکان، بدون رقيب جدي بر تمام امور و شئون خلافت بويژه امور نظامي و سپاه مستولي شدند. اگر چه اين دوران، کوتاه بود اما تاثيرات مهمي از خود برجا گذاشت که مورد بررسي قرار خواهند گرفت.

 نسخه قابل چاپ