بانک مقالات رشته علوم تربیتی

پژوهش حاضر قصد دارد با اقتباس از مباني تربيتي عرفان اسلامي، چگونگي فرايند تعليم و تربيت را از منظر آن مکتب تبيين کند. در حقيقت، اين بررسي در صدد پاسخگويي به اين سوال است که فرايند تعليم و تربيت بر اساس مباني نظري عرفان اسلامي چگونه است؟ در اين پژوهش از روش تحليل فلسفي با رويکرد استنتاجي استفاده شده است. به منظور پاسخگويي به سوال فوق، ابتدا مباني معرف شناسي، هستي شناسي و انسان شناسي عرفان اسلامي تشريح، و سپس ويژگي ها و اهداف تعليم و تربيت عرفاني و همچنين چگونگي نگاه آن به برنامه درسي تبيين شدند. عمده ترين ويژگي هاي تعليم و تربيت عرفاني عبارتند از: 1) وحدت گرايي، 2) اصالت باطن، 3) تاکيد بر شناسايي هاي شهودي، 4) تلقي سفر (سير و سلوک) از مفهوم تربيت. بر اساس اين ويژگي ها، اهداف تعليم و تربيت از منظر عرفان اسلامي را مي توان در سه طبقه هدف غايي، هدف مياني و اهداف کوتاه مدت دسته بندي کرد. هدف غايي اين فلسفه تربيتي عبارت است از فنا في الله و به تعبير ديگر معرفت توحيد هدف مياني نيز مشتمل است بر خودشناسي که در اين مرحله روشن شدگي و يا تحقق ادراکات شهودي حاصل مي شود. آخرين طبقه، يعني اهدافي که به منزله شيوه و روش رسيدن به هدف مياني و غايي محسوب مي شوند. مشتمل است بر: 1) عشق پروري، 2) تربيت اخلاقي، 3) تربيت هنري (زيبايي شناسي).
نتايج استنباط شده در مطالعه حاضر حکايت از آن دارند که روش تربيتي رويکرد ياددهي – يادگيري مکتب عرفان اسلامي مبتني بر فعاليت و تجارب عملي و فردي متربي است. اصولا تربيت به مثابه يک برنامه سفر است که از مراحل و منازل گوناگون و پشت سر هم تشکيل يافته است. در اين رويکرد، مربي نقش هدايت و راهنمايي متربي را در جريان فعاليت هاي عملي و تجارب فردي وي بر عهده دارد و در واقع، مربي، بيش تر نقش يک مشاور و راهنما را ايفا مي کند. مطابق با الگوي اقتباس شده، دانش آموز در فرايند ياددهي – يادگيري کاملا فعال است، چرا که بصيرت و روشن شدگي امري است باطني که اساسا از خلال تجارب فردي حاصل مي آيد. بنا به اين الگو، رابطه معلم – شاگرد بر دو رکن عمده استوار است. نخست، محبت و عشق دو جانبه بين مربي و متربي و دوم اطاعت متربي از مربي در فرايند تربيت. در واقع، اين دو رکن از ضرورت هاي سفر تربيتي و معرفتي متربي محسوب مي شود. در بخش پاياني اين مقاله ضمن نتيجه گيري، برخي پيشنهادهاي کاربردي ارايه شده اند.

 نسخه قابل چاپ