بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

اصطلاح فصاحت که در سنت بلاغت عربي - اسلامي همواره در هم نشيني و ارتباط با اصطلاح بلاغت به کار رفته است، به وضوح و روشني در زبان اشاره دارد. چارچوب نظري فصاحت گروهي از خطاها را شامل مي شود که بايد از آن ها دوري کرد. ملاک هاي اين چارچوب اغلب سلبي اند و فقط فصيح را از غيرفصيح جدا مي کنند.
در اين نوشته مي کوشيم ضمن به دست دادن توصيفي مجمل، اما روشن از مجموعه ديدگاه هاي سنتي در باب فصاحت و مسائل مرتبط با آن، به کمک يافته هاي زبان شناسي اجتماعي چارچوب جديدي براي فصاحت پيشنهاد کنيم. در اين چارچوب، ملاک ها ايجابي خواهند بود و ما را قادر خواهد ساخت تا الگوهاي مختلف زبان اعم از کلمه، کلام، دستگاه خط و مانند آن را به شيوه موثرتري ارزيابي و درباره فصاحت آن ها داوري کنيم.
چارچوب نظري جديد پنج ملاک دارد: اصالت، زيبايي، کفايت، کارايي و قابليت پذيرش. تفکيک اين ملاک ها براي فهم بهتر جنبه هاي مختلف فصاحت است و اين ملاک ها در مقام کاربرد در نقد زباني با هم در تعامل اند و با هم عمل مي کنند. پيشنهاد چارچوب جديد به معناي رد و کنار نهادن چارچوب سنتي نيست. هدف اصلي، رفع محدوديت هاي آن چارچوب قديم و احياي مفهوم فصاحت براي کاربست در انتقادهاي زباني در دوره معاصر است.