بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

اين مقاله مي کوشد نقش «موقعيت» را در شکل گيري ژانرها بررسي کند. براي اين منظور، مفهوم ژانر در حوزه رتوريک - که از فن خطابه غرب باستان تا حوزه هاي ارتباط شناسي در قرن بيستم را دربرمي گيرد - به بحث گذاشته شده است. برخلاف رويکردهاي ادبي - که اغلب ويژگي هاي درون متني (فرم و محتوا) پديدآورنده ژانرهاي متفاوت است - در اين رويکرد، عوامل برون متني مانند موقعيت و مخاطب زيربناي تعريف ژانر است و هرگونه تغيير در درک منتقدان از اين عوامل، تغييرات چشمگيري در تعريف ژانر به وجود مي آورد. تا پيش از قرن بيستم، «موقعيت» مفهوم محدود و ايستايي داشت که سخنور و مخاطب در شکل گيري آن نقش خاصي نداشتند، به همين دليل ژانرهاي متناسب با هر موقعيت نيز کاملا مشخص و تعريف شده بود. حال آنکه در قرن بيستم و با طرح نظريه هاي منتقداني مانند باختين و کارولين ميلر، موقعيت و - به تبع آن - ژانر به مفهوم پويا و دگرگون شونده اي تبديل شد که در فرايندي ارتباطي شکل مي گيرد و به همين دليل، خود، محصول کنش مشارکان در موقعيت است. در اين مقاله، پس از پرداختن به نظريه هاي ژانر در حوزه فن خطابه يونان و روم باستان، نشان مي دهيم که پيوند ژانر با کنش اجتماعي در قرن بيستم، ژانر را به ابزاري براي توليد و بازتوليد ارزش ها و پيش فرض هاي ايدئولوژيک در فرهنگي خاص تبديل مي کند. در اين فرايند، مولف، متن و مخاطب به طور هم زمان دخيل اند. اين رويکرد به ژانر، در مطالعات ادبي نيز پيامدهايي داشته که در پايان به برخي از آن ها اشاره مي کنيم.

 نسخه قابل چاپ