بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

ظاهرا انسان همواره در پي شناختن سرنوشت و تکليف خود بوده است تا وظيفه خود را بشناسد ومسئوليت واقعي خود را در برابر حوادث تشخيص دهد.اين جستجو از اين سوال سرچشمه گرفته است: «آيا من مالک و سازنده سرنوشت خود هستم يا سرنوشت من به دست قدرتي خارج از من رقم خورده است؟» اين قبيل تفحصات و تاملات حول اين دو قطب، درنوسان بوده است. قبول يکي از دو مورد، غفلت از واقعيت عيني و ملموسي است که اتفاق مي افتد. زيرا، از جهتي، انسان تحت تاثير شرايط مقدر و محتوم زندگي مي کند. او در زير سلطه قوانين طبيعت قرار دارد، که همواره يکنواخت عمل مي کنند. به طورمثال، انسان همواره در حال تحول است؛ نيروي جاذبه زمين همواره عمل مي کند؛ سرما و گرما اثر ثابت خود را اعمال مي کنند؛ مرگ نيز، دير يا زود، امري حتمي الوقوع است. بالاخره انسان الزاما در محدوده انساني خود مي فهمد و به هيجان در مي آيد و در اين قلمرو مسائل را تبيين مي کند.
در اين ميان انسان چه نقشي دارد؟ او در سپر اين الزامات مي تواند تصميم بگيرد و عزم اش را جزم کند، يا کاملا منفعل است، و يا حالت سومي وجود دارد که بين الامرين مي باشد؟ ما در اين مقاله سعي کرده ايم، از طرفي حدود مقدرات را، با توجه به تاريخ و حيات فعلي انسان بررسي نماييم، و از طرف ديگر معني آزادي و اختيار انساني را در چهارچوب همين مقدرات بيان کنيم. بدون اينکه بخواهيم با نصايح بي بينان، به زور و عنف آزادي يا جبر را بر احوال انساني تحميل نماييم. بدين جهت ابتدا صورتهاي مختلف جبر را مورد بررسي قرار داده ايم، سپس راه هاي آزادي را در جو همين الزامات بررسي کرده ايم. بنابراين مفهوم تازه اي از آزادي، به عنوان گذر از وضع موجود، کشف و فهم راه هايي که امکان تحقق دارند، مطرح شده است. اين بررسي با ذکر مثالهاي کاملا مملوس مطالب را مورد بحث قرار داده است.
چون امر بر اين داير است که نگرش تازه اي از جبر و اختيار مطرح شود، بدين جهت مطالبي مطرح شده است که فهميدن آنها مستلزم تعمق و تامل مجدد مي باشد. به عبارت ديگر، نمي توان با سهل گرايي و به صورت ماشيني از يک کتاب عزيز، يا از يک شخصيت .الا نقل مطلب نمود و خود را از تفکر مجدد معاف ساخت، و به تسليم و بي نظري روزگار گذراند. حکم از آن هر انساني است که مطابق امکاناتي که کشف نموده است، تصميمات خود را عملي سازد و به زندگي خود رنگ و معني خاصي بدهد و ماهيت حوادث را به نحو تازه اي ب دست آورد، اگرچه الزامات و مقدراتي نيز حال در موقعيت و وجود او است.

 نسخه قابل چاپ