بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

شاعران از شيوه هاي گوناگوني براي آفريدن مضامين و آراستن کلام خويش بهره برده اند و سخن شناسان و ناقدان کوشيده اند که اسباب و ساز و کار اين زيباييها را بيابند؛ بر آنها نامي بنهند و برايشان قواعدي وضع نمايند. شگفت است که يک نوع برجسته، زيبا و پرکاربرد از ظرايف ادبي که در نخستين اشعار بازمانده فارسي، به وسيله رودکي به کار گرفته شده، همچنان تا امروز، بي نام و نشان باقي مانده است. اين آرايه اختصاص به مواردي دارد که شاعران با هر کدام از حروف الفبا به طور مجزا يا با جدا کردن حرف يا حروفي از کلمه، برجستگي ويژه اي بدان بخشيده اند و بدين وسيله مفاهيمي عالي را لباسي آراسته پوشانده اند. از ميان انواع فراوان آن در سالهاي اخير يک نوع آن را بازي با حروف يا بازي با واژگان خوانده اند؛ در حالي که فقط به آن يک نوع کم ارزش مي توان عنوان «بازي» داد و اکثر قريب به اتفاق آنها، مضمون آفريني هاي شگرفي هستند که با آراستگي خاصي ارائه شده اند و ارتباط چنداني نيز با بچه بازي با حروف يا بازي با واژگان خوانده شده، ندارند. لذا براي نخستن بار به طور ويژه به بررسي اين نوع هنري پرداختيم و عنوان آرايش و آفرينش واکي را براي آن برگزيديم.

در اين مقاله اغلب ابيات واج آراسته خاقاني که غالبا زيبايي شگفت انگيزي دارند و برخي از ابيات هنرمندانه شاعران ديگر، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است و در رهگذر بيان زيباييها، سعي شده که گره مفاهيم ابيات نيز گشوده گردد.

 نسخه قابل چاپ