بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

نثر مسجع نثري است آهنگين و شعرگونه؛ هر چند فاقد وزن است، همانند شعر، از موسيقي قافيه و زيبايي هاي ترفندهاي ادبي و ظرايف بلاغي معمولا بهره دارد. زبان در نثر مسجع معمولا عاطفي است نه خبري؛ زيرا سجع با مضامين خبري صرف تناسبي ندارد.

نثر مسجع در ادب فارسي ارج والايي دارد و از همان آغاز پديد آمدن نثر دري وجود داشته و از قرن ششم به بعد کتاب ها و رسالاتي ارزنده به اين نثر زيبا تدوين يافته که از همه مهم تر مناجات هاي خواجه عبدالله انصاري و گلستان سعدي است. ولي، متاسفانه، درباره نثر مسجع فارسي تحقيق جدي مستقلي صورت نگرفته و اشارات مختصري که به سجع و نثر مسجع فارسي شده همه بر اساس استقراي ناقص است و بعضا مبرا از خطا هم نيست. وانگهي اين اشارات به جاي آن که درباره نثر مسجع باشد مربوط به سجع در شعر است. ديگر آن که تاکنون به بررسي تحليلي زيبايي هاي نثر مسجع پرداخته نشده و در اين باره سخني گفته نشده است؛ حال آن که غرض از نثر مسجع زيبايي آفريني است و از اين ديدگاه به آن بايد نگريست.

ما در اين گفتار برآنيم که به توصيف سجع و نثر مسجع فارسي و بررسي زيبايي هاي آن بپردازيم. اما نخست ببينيم سجع چيست؟

در تعريف سجع گفته اند:

تسجيع آن است که سخن را با سجع بياورند و آن سخن را مسجع و جمله هاي مشابه را قرينه مي گويند. سجع آن است که کلمات آخر قرينه ها در وزن يا حرف روي يا هر دو موافق باشد...

 نسخه قابل چاپ