بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

آل داود، سيد علي، اسناد و نامه هاي اميركبير، سازمان اسناد ملي ايران، تهران 1379، 358 ص

اين كتاب، دومين مجموعه از نامه هاي ميرزاتقي خان اميركبير است كه به كوشش سيد علي آل داود منتشر شده و، چنان كه وي خود اشاره كرده، آن را بايد دنباله نامه هاي اميركبير به انضمام رساله نوادرالامير (تهران 1371) به شمار آورد. هر دو كتاب، به لحاظ اشتمال بر اسناد سياسي يك دوره كوتاه و در عين حال خطير و مهم در تاريخ ايران، حايز اهميت است. بر اساس اسناد مندرج در آنها، چه بسا بتوان از زاويه ديگري نيز به شخصيت و سياست اميركبير و ناصرالدين شاه نگريست. آنچه در كتاب اخير آمده عمدتا مشتمل است بر مجموعه اسناد متعلق به امير در سازمان اسناد ملي ايران، وزارت امور خارجه، كتاب خانه مجلس و كتاب خانه مركزي دانشگاه تهران. اين نامه ها و اسناد بر چند بخش تقسيم شده است: نامه هاي امير به ناصرالدين شاه، نامه هاي شاه به امير، نامه هاي امير به دولتمردان و كارگزاران ايراني و يا سفيران دول بيگانه، و اسناد و نوشته هاي ديگران درباره او. افزون بر اين، آل داود داستان هاي رايج ميان مردم درباره امير را، اعم از آن كه اصلي تاريخي داشته يا نداشته، گرد آورده و نيز گزارش وزير مختار ايران در فرانسه به امپراطور فرانسه درباره اوضاع ايران در عصر ناصري را به عنوان ضميمه به كتاب افزوده كه خود حاوي نكات مهمي درباره اصطلاحات عصر امير و آشنايي ايرانيان با فكر و تمدن غرب است. مولف، در آغاز كتاب، شرح مختصري درباره امير و فعاليت ها و ماموريت هاي سياسي او، از پايان دوره سلطنت فتح علي شاه به اين سو، و فكر اصلاح طلبي و برخورد امير با تمدن جديد عرضه داشته است. بايد گفت كه آنچه تا كنون درباره امير نگاشته شده با نوعي شيفتگي همراه بوده و نويسندگان و محققان اجازه بررسي انتقادي كارهاي او را به خود نداده اند. درحقيقت، شخصيت نيرومند امير و اهميت اصلاحات مهمي كه در همان دوره كوتاه صدارتش به عمل آورده به حدي است كه بسياري از ايرانيان ودولتمردان برجسته و موثر ايراني عصر قاجار را تحت الشعاع قرار داده و موجب غفلت غالب محققان از تحقيق در نقش سياسي و اجتماعي و فرهنگي اينان و تحليل بي طرفانه و علمي اين نقش شده است...

 نسخه قابل چاپ