بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

همگون سازي شبيه و همسان ساختن واج هاست در هجاهاي متعاقب [هم جوار و پياپي] واژه ها. ناهمگون سازي به حادثه متقابل آن اطلاق مي شود؛ يعني، با اين حادثه، در هجاهاي متعاقب واژه ها، واج ها از همساني و شبيه بودن به ناهمگوني و غير متشابه بودن تمايل پيدا مي کند.
در پژوهش هاي زبان شناختي سنتي و کلاسيک، اين قبيل تحولات صوتي را مماله يا اماله مي ناميدند. اين اصطلاح صرفي را نخستين بار دستورنويسان عرب به کار برده اند و، به پيروي از آنان، دانشمندان زبان فارسي دري نيز دانش واژه متذکره [= اصطلاح علمي مذکور] را مورد استعمال قرار دادند. مماله، به ضم اول، در لغت، برگردانيدن = مايل کردن و خم دادن (المعجم، چاپ دانشگاه، ص 234، به نقل از لغت نامه دهخدا)؛ چسباندن، ميل کردن و ميل دادن چيزي از جاي او به سوي ديگر (قوانين و دستگيري) است و مترادف آن، يعني اماله، در اصل باب افعال است به معناي مايل کردن چيزي از جانبي به جانب ديگر و منحرف گردانيدن چيزي از جهتي به جهت ديگر (آصف اللغات).
و اما مماله، در اصطلاح دستور سنتي عرب، تمايل فتحه به کسره /i<a/، يا ميل کردن الف يا (آ) به ياي مجهول و ابدال برخي از مصوت هاست در تکواژها با مصوت هاي ديگر. اين حادثه در زمينه هاي مشخص و معين صورت مي گيرد ...

 نسخه قابل چاپ