بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

نظام التواريخ، قاضي ناصرالدين بيضاوي، به کوشش ميرهاشم محدث، انتشارات بنياد موقوفات دکتر محمود افشار، تهران ???? (چاپ جديد)، بيست و هشت + ??? صفحه.
تاريخ نگاري و اطلاع بر سرگذشت جهان در دنياي اسلامي تا پيش از نگارش تاريخ الامم و الملوک تاليف محمدبن جرير طبري (وفات: 310) رونق و رواج نداشت؛ آنچه بود پاره اي قصه ها و داستان هاي تاريخي مندرج در داستان هاي پيامبران و بيشتر آنها فاقد مآخذ متقن بود. از آن پس، طبري تاريخ جهان را بر مبناي روايات و احاديث اسلامي و برخي اطلاعات و يافته ها از منابع ديگر تدوين و تکميل کرد و رشته حوادث را تا سال 302 هجري گزارش داد. در ادوار بعد، به تقليد از او، تواريخ متعددي در شرح حوادث جهان از روزگار آفرينش آدم تا عصر مولفان به زبان عربي پديد آمد. اما، در زبان فارسي، نخستين اثر ترجمه همان تاريخ طبري بود که، چند دهه پس از تاليف آن، در عصر سامانيان، به تشويق و نظارت و سردبيري ابوعلي بلعمي، وزير دانشمند، به پارسي درآمد. اين ترجمه جزو کهن ترين آثار به جا مانده زبان پارسي است اما نسخ خطي متعدد آن دستخوش تغييراتي گشته و تاکنون دست نويس هاي کهن آن به گونه اي دقيق شناسايي نشده است.
پس از ترجمه تاريخ طبري، چند اثر ديگر در تاريخ عمومي به زبان فارسي نوشته شد. در شمار اين تاليفات و يکي از مشهورترين آنها نظام التواريخ اثر قاضي بيضاوي، دانشمند و مفسر و متکلم معروف شافعي مذهب قرن هفتم هجري است. مولف نظام التواريخ، قاضي عبداله بن محمد مشهور به ناصرالدين بيضاوي از قضات و فقهاي معروف فارس و مفسر و متکلم اشعري، در اوايل قرن هفتم در بيضاي فارس متولد شد. خاندان او همگي از بزرگان و ناموران عصر خود بودند و وي، در چند جاي نظام التواريخ، به نام و مقام و مرتبت علمي و اجتماعي آنان اشاره کرده است. پدرش، امام الدين عمربن محمد بيضاوي، قاضي القضات شيراز در عهد ابوبکر بن سعد سلغري بود و قاضي نخست نزد پدر درس خواند و به تدريج به تکميل معلومات خود پرداخت. او، در سال هاي نخست زندگي، در شيراز به سر مي برد، سپس در تبريز رحل اقامت افکند و در همان جا به سال 685 در گذشت. اما برخي ديگر وفات او را در بين سال هاي 708 تا 719 ذکر کرده اند. تفصيل احوال وي در بيشتر کتب تاريخي و رجال از جمله شد الازار، تاريخ گزيده، حبيب السير و منابع ديگر آمده است ...

 نسخه قابل چاپ