بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

در زبان فارسي، واژه هاي مرکب بسياري وجود دارد که دستوريان سنتي آنها را صفت فاعلي مرکب مرخم مي نامند، مانند ميهن پرست، خودبين، خداشناس. چنان که مي بينيم، ساختمان ظاهري اين واژه ها چنين است:
اسم + ستاک حال
ضمير مشترک + ستاک حال
نخستين پرسشي که در باره اين صفت ها مطرح مي شود اين است که آيا جز دوم آنها - مثلا بين درخودبين- ستاک حال است يا صفت فاعلي مرخم؟ چنان که مي دانيم، در دستورهاي سنتي، اين جز را صفت مرخم به شمار مي آورند:
ممکن است از آخر صفت فاعلي مختوم به نده پسوند نده را حذف کنيم و آن را به جاي صفت به کار بريم... در اين صورت، آن را صفت فاعلي مرخم يا مخفف گوييم و در اين حال قبل از بن مضارع کلمه اي مي آوريم که با آن بن مضارع تشکيل يک صفت واحد بدهد. مانند سخن گو که اصل آن سخن گوينده بوده است.
به گمان اين نگارنده، دلايلي وجود دارد که نشان مي دهد نظر دستوريان سنتي قرين صحت است. براي دفاع از اين ادعا، لازم است با ساختار نحوي و معنائي صفت هاي مرکب فارسي آشنا شويم ...

 نسخه قابل چاپ