بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

عياران نقش برجسته اي در تاريخ ايران داشتند. منشا صفاريان و افشاريان از عياران است؛ زيرا دو سردار بسيار برجسته ايراني – يعقوب ليث و نادرشاه – هر دو در جواني عيار بوده اند. عالم آراي نادري نوشته محمد کاظم بيگ مروي، در واقع، نوعي داستان پردازي تاريخ نادر است، چنان که عالم آراي شاه اسماعيل نيز در عداد داستان هاي عاميانه مي آيد. نادر خود داستان رموز حمزه را، که يک داستان مفصل عياري پر حادثه و پر ازشيرين کاري هاي عياري است، دوست مي داشته است. مي شود گفت عالم آراي نادري چند چهره عيار را، در مقام شاطر چالاک و چيره دست، سردسته معترضين که حاکم ستمکار و ضمنا بي لياقت را بر کنار مي کند و حاکم يک شهر مي شود، وزيري کاردان و با تدبير و در عين حال صاحب شمشير، و يک مدعي رنگ باز و افسون ساز نشان مي دهد که تفصيل اينها در اين گفتار نمي گنجد.
در داستان زادخان (يا آزادخان عيار)، که بر الگوي «نسيم عيار» ساخته شده، «زادخان» شاطري است که، براي لشکر، خبرکشي و جاسوسي مي کند. در آغاز مامور است، بعدا براي خودکار مي کند و، در آخر کار، که تردستي و بي باکي خود را به اثبات مي رساند، به فرمان نادر مامور هند مي شود. نادر با زادخان حسن نظر دارد؛ زيرا، تا حدي، در او نقشي از جواني خود را مي بيند و آنجا که زادخان از سرداران نادري باج مي گيرد و گوش بري مي کند نادر پوزخند مي زند. مي شود گفت همان نسبتي که ميان حسين کرد و شاه عباس هست ميان زادخان و نادر هم هست، با همان تفاوت هايي که شاه عباس و نادر داستاني و نيز تاريخي با يکديگر دارند ...

 نسخه قابل چاپ