بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

در زبانهايي که فعل داراي شناسنامه است مثل فارسي و عربي و آلماني، منطقا نهاد از نظر شمار بايد با فعل مطابقت کند (مفرد با مفرد، جمع با جمع)؛ اما زبانها تابع چنين منطقي نيستند بلکه تابع کاربرد اهل زبان اند، به عبارت ديگر، تابع منطق سخن گويان هر زبان اند. لذا، در زبانهايي که فعل داراي شناسه است در مواردي اين مطابقت را نمي بينيم. حتي، در زبان پهلوي، فعل ماضي متعدي به جاي مطابقت با نهاد با مفعول مطابقت دارد. مثلا معادل جمله فارسي تو مردان را ديدي در زبان پهلوي چنين است:
t? mard?n d?d h?nd
(برگردان تحت اللفظي آن: «تو مردان [را] ديدند»).
همچنين معادل جمله فارسي او را ديدم مي شود:
man ?y did
(معادل تحت اللفظي: «من او را ديد.»)
در بعضي از گويشهاي ايراني امروز نيز همين پديده دستوري ديده مي شود. در نگاهي سطحي و غيرتوصيفي شايد به نظر برسد که در فارسي امروز نهاد با فعل مطابقت دارد؛ حال آنکه، در بسياري از موارد، چنين مطابقتي وجود ندارد. آنچه دستورنويسان، اعم از ايراني و غيرايراني، درباره مطابقت نهاد با فعل در زبان فارسي آورده اند بيشتر بر اساس استقراري ناقص است نه توصيف دقيق. مثلا در دستور زبان فارسي معروف به دستور پنج استاد چنين آمده است: اگر نهاد جمع و جاندار باشد، با فعل جمع مي آيد؛ اما، اگر نهاد جمع و جاندار نباشد، فعل مي تواند مفرد بيايد يا جمع. اگر به اسم بي جان شخصيت انساني داده شود، در حکم جاندار قرار مي گيرد. گياهان و اعضاي زوج بدن و بعضي از کلمات که در آنها تغيير واقع گردد و زمان را برساند به ها و – ان جمع بسته مي شود ...

 نسخه قابل چاپ