بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

درگاهي، محمود، «جايگاه معني در سبک شناسي شعر فارسي» نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تبريز، سال 47، شماره مسلسل 193، زمستان 1383، ص54-35.
مقاله با اقامه اين دعوي آغاز مي شود که
دانش سبک شناسي بيشتر به مختصات ظاهري و مباحث صوري و زبان شناختي شعر اعتبار مي دهد و در اين کار معاني، انديشه ها و درون مايه هاي اشعار را يکسره ناديده مي گيرد، در حال که، هم در تلقي سرآمدان شعر کهن و هم در تعبير شاخه مهمي از نقادان دو سده اخير، معني يکي از دو پايه اساسي سبک ها – و گاه حتي تنها پايه آن- به شمار آمده است و قالب و محتوا کيفيت يک جوهر واحد. ( مقدمه، ص 36)
در اين قول، ابهام ها يا بهتر بگويم اجمال هايي وجود دارد که با توضيحات بعدي نويسنده تا حدي رفع و روشن مي گردد. اما وقتي، از يک سو، معني «حتي تنها پايه» سبک معرفي و از سوي ديگر «قالب و محتوا کيفيت (كذا) يک جوهر واحد» شمرده مي شود، وجود تناقضي در سخن احساس مي شود.
مراد نويسنده از «مختصات ظاهري و مباحث صوري و زبان شناختي شعر» چندان روشن نيست. فقط در شرح و بسط مطلب چنين استنباط مي شود که مراد همان زبان اثر باشد، که در اين صورت مي توان نتيجه گرفت که در تلقي او از زبان اشکال هست؛ چون در آن از اين نکته غفلت شده است که زبان، مانند سکه، دو رو دارد: لفظ و معني، و اگر سبک شناسي به زبان اثر توجه مي کند لامحاله هم به لفظ نظر دارد هم به معني، آن هم در پيوستگي و رابطه زنده (ارگانيک) با يکديگر. در حقيقت، سبک شناسي به نوع کاربرد زبان علاقه نشان مي دهد و، از اين طريق، نحوه بيان معاني را درمرکز توجه قرار مي دهد؛ چون سبک، پيش از همه، عمل است -  عمل صاحب سبک. آنچه اثر شاعر يا هنرمندي را از اثر هر شاعر و يا هنرمند ديگري متمايز مي سازد همان نحوه بيان معاني است  نه صرفا خود معاني ...

 نسخه قابل چاپ