بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

قرآن کريم معجزه پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم است. دليل اعجاز اين سخن آسماني به باور اکثر دانشيان و فرزانگان اسلامي فصاحت و بلاغت آن است؛ و اما فصاحت و بلاغت قرآن در چيست؟

از همان آغاز، دانشمندان کوشيدند که اسرار فصاحت و بلاغت قرآن را کشف کنند، و رفته رفته بر بسياري از دقايق و نکات زيبايي آفريني آن پي بردند و کتاب هايي در زمينه دلايل الاعجاز و اسرار البلاغت قرآن نوشتند. در نتيجه، بر اساس قرآن و بعدها شعر عرب، کتاب هايي در صناعات ادبي تدوين گرديد، در عين آنکه اهتمام براي کشف اسرار بلاغت قرآن ادامه يافت. علماي بلاغت به مرور به اسراري از فصاحت و بلاغت کلام خدا پي بردند، اما بعضي نکات، از جمله نام آوايي در قرآن، از نگاه تيزبين آنان دور ماند.

در قرآن کريم کلامي هست که علماي بلاغت را دچار شگفتي کرده، زيرا آن را هم بسيار زيبا مي بينند هم به ظاهر مغاير اصول بلاغت. به عبارت ديگر، هم در نظر اول دور از بلاغت مي نمايد و هم در نهايت بلاغت است. اما قرآن کريم معجزه رسول اکرم (ص) است و، چنان که گفتيم، دليل اعجاز آن به باور اکثر دانشمندان فصاحت و بلاغت بي نظير و رقيب آن است؛ پس چگونه ممکن است سخني غير بلاغي در آن راه يابد. بعضي از دانشمندان در باره آن سخن نگفته و مصلحت را در سکوت دانسته اند. بعضي ديگر، چون آن را زيبا ديدند، اصول بلاغت را در ارزيابي آن ناديده گرفتند. گروهي نيز، براي حل تناقض، دست به توجيهات گوناگون زدند. مع الوصف، در باره آن سخن تمام نيست و هنوز جاي نظرپردازي باقي است. اما اين کلام کدام است؟

در قرآن کريم (طه 20: 17 و 18) مي خوانيم: و ما تلک بيمينک يا موسي. قال هي عصاي اتو کو عليها واهش بها علي غنمي ولي فيها ماب اخري.

در ترجمه تفسير طبري، فارسي اين دو آيه چنين است: «و چيست آن که به دست راست توست اي موسي؟ گفت: اين عصاي من است تا ورخسبم بر آن و برگ ريزانم بدان از درخت بر گوسفندان خويش و مرا در آن حاجت هاي ديگر است». (طبري، ص 987)...

 نسخه قابل چاپ