بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

امروزه اهميت و تاثير نظريه ها و انديشه هاي ادبي و فلسفي، روان شناختي، جامعه شناختي در بازنگري و بازخواني و نقد متون ادبي مشخص و آشکار است. پژوهشگران و منتقدان ادبي، با توجه به اين ديدگاه ها و نظريه ها، در تحليل، تفسير، خوانش و واکاوي متون عرصه هاي تازه اي را در حوزه پژوهش و نقد مي گشايند. با اين رويکردها مي توان خصايصي را که در قرايت هاي سنتي و تکراري متون از ديد خواننده و منتقد پنهان مانده برجسته و نمايان کرد. در اين مقاله سعي شده است مفهوم دعا و ملحقات و وابسته هاي مفهومي - تصويري آن از جنبه ساختار شکني در مثنوي مولوي بازنگري شود.
هر گفتار و نوشتاري به منظور انتقال پيام به مخاطب و برقراري ارتباط با اوست. اما مولوي پيامش را به صورت طبيعي و آشناي گفتار و بر پايه ساختاري مبتني بر عادت هاي زباني و ذهني خواننده بيان نمي کند. او شالوده انتظارات و تصورات خواننده را با تداعي معاني و تصاوير و نقل از داستاني به داستاني و از انديشه اي به انديشه اي ديگر فرو مي ريزد (? پورنامداريان، ص 86). در نگرش سيال و قاعده گريز مولوي، توالي منطقي داستان و ترتيب زماني وقايع رنگ مي بازد. هر داستان و هر مجموعه اي از معاني خواننده را به دنبال خود به داستان و مجموعه معاني ديگر مي برد.
دعا در ذهن مولانا، با نگرش چند وجهي و درهم تنيده او هر لحظه نمودي ديگر مي يابد. در بافت کلامي مولانا، دعا، همچون ديگر مفاهيم، در بازي بي نهايت دال و مدلول و در نسبيت و تعليق معنا و تفسيرپذيري شکل مي گيرد.
در اين مقاله مفهوم دعا در نگاه نظام ستيز مولانا و در مثلث قضا و بدا و دعا بازنگري و واکاوي مي شود، و در اين بازنگري، از جمله در سلسله سبيت؛ رابطه سلبي دعا و رضا، دعا و شفاعت گري؛ ضرورت بر لب آوردن دعا، آداب و شرايط دعا کردن، رضا به نداده ها، که جلوه هايي به ظاهر متفاوت و متباين دارند - در مد نظر قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ