بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

در بحث از اين ساختار نخست بايد مقصود خود را از «صورت ساز» بيان كنيم. صورت ساز عنصري است كه در واژه هاي غيربسيط در بين دو تكواژ قرار مي گيرد و تركيب آنها را تسهيل مي كند. اين عنصر ممكن است جانشين يك تكواژ دستوري شود، مانند «-ا-» در بناگوش كه جانشين نشانه اضافه شده است يا همين «-ا-» در زناشويي (به معني «زن و شوهري») که جانشين حرف عطف «و» شده است. صورت ساز همچنين ممكن است معنايي نداشته باشد و فقط براي سهولت تلفظ به كار رود، چنان كه واژه هاي پساچين و پيشاصنعتي را مي توان به صورت پس چين و پيش صنعتي نيز به كار برد بي آنكه معنايي از آنها فوت شود. در واژه هاي فناوري و دلاور نيز صداي «-ا-» صورت سازي فاقد معني است. صورت سازهايي كه در تركيب دو اسم به كار مي روند دو نوع اند: «-ا-» و «-ال-»، چنان كه در واژه هاي براكوه و وجه المصالحه مي بينيم.
4-1 صورت ساز «-ا-»
كاربرد اين صورت ساز در بين دو اسم بسيار اندك است و شايد مثال هايي كه در زير مي آوريم تنها شواهد موجود باشند: براكوه، سراسر، دمادم، پسادست، بناگوش، پسابندر. در دهه هاي گذشته، در حوزه علوم چند واژه به قياس اين واژه ها ساخته شده است، مانند برقاطيس و برقاشيمي.

 نسخه قابل چاپ