بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

در دوره ميانه يا روزگار ساسانيان، براي رفع نيازهاي علمي، به نگارش فرهنگ توجه شد. پديد آمدن متون متعدد در زمينه هاي گوناگون به زبان پارسي ميانه (پهلوي) باعث شد که براي استفاده از آنها نياز به فرهنگ اين زبان احساس شود.
کهن ترين فرهنگ هاي زبان پهلوي به نام هاي اوئيم ايوک و فرهنگ پهلويک را به عصر ساسانيان نسبت مي دهند اما تاريخ نگارش آنها را مي توان در فاصله پايان آن عصر تا قرن سوم هجري جاي داد. وجه تسميه فرهنگ اوئيم ايوک اين است که نخستين سرواژه (مدخل) آن اوئيم، واژه اي اوستايي به معني «يک»، است و در مقابل آن ايوک، واژه اي پهلوي باز به معني «يک» آمده است. همچنان که از اين نام گذاري بر مي آيد، اين اثر يک فرهنگ اوستايي به پهلوي است. در اين فرهنگ، 1000 واژه اوستايي به 2250 واژه پهلوي برگردانده شده است. در آغاز آن آمده که «اين رساله براي شناختن سخنان و واژگان اوستايي است و اينکه زند (= ترجمه پهلوي) آنها چه و چگونه است». اين فرهنگ داراي 27 در (= باب) است و بر پايه موضوع - شمار و اعداد و برخي قيدها (در 1)، ضماير (در 2)، اندام تن و ويژگي آنها (در 3)، واژه هاي اوستايي بر پايه نخستين حرف آنها (بخشي از در 4 و درهاي 5 تا  24)، تاوان گناه و جريمه ها (در 25)، اندازه گيري زمان (در 27) - سامان يافته است. گردآورنده و مولف ناشناخته آن مي خواسته دشواري واژه هاي اوستايي را براي گزارشگران و مفسران اوستا آسان سازد. ارزش اين فرهنگ در آن است که واژه هاي مندرج در متون اوستايي عصر ساساني و پس از آن را که اکنون در دست نيست در بردارد. اين فرهنگ را، پس از نشر متون اوستايي به همت آنکتيل دوپرن (1805-1731)، مستشرق مشهور فرانسوي، در سال 1771، نخستين بار هوشنگ جي جاماسپ جي (تولد: (1833، دانشمند پهلوي دان هندي - پارسي تبار، به نام واژه نامه کهن زند - پهلوي در سال 1867 به چاپ رساند. سپس هانس رايخلت (1939-1877)، اوستاشناس آلماني، آن را به سال 1900 چاپ و منتشر کرد.

 نسخه قابل چاپ