بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

سنايي از جمله شعراي بزرگ زبان فارسي است که از معتقدات کلامي و ديني بيشتري در آثار خود بهره برده است. با وجود تسلط مذاهب اهل سنت همچون اشاعره و حنفيه، در زمان و محيط زندگي سنايي، باورهاي کلامي شيعه در آثار اين حکيم بازتاب گسترده اي دارد؛ به گونه اي که بسياري از اصول اعتقادي اين گروه را با اشراف کامل، در کنار برخي از اصول اعتقادي ديگر فرق ذکر کرده و از آن ها به عنوان حقايق کلامي و ديني دفاع نموده است. اين مقاله در پي آن است که نشان دهد سنايي در ضمن اشعار عرفاني و ديني خود، به بحث هاي کلامي، به ويژه کلام شيعه به طور گسترده، پرداخته است و در بسياري از موارد آن را بر معتقدات ديگر فرقه ها ترجيح مي دهد. براي همين منظور، ابتدا بحث توحيد، که در آن با رد «رويت» و گرايش به تاويل و باطن قرآن، از اصول اعتقادي اشاعره دور و به باورهاي شيعه نزديک مي گردد، مطرح شده است. پس از آن، موضوع «امامت»، که در آن با ذکر دلايل عقلي و نقلي ولايت و جانشيني علي (ع) را از پيامبر اکرم (ص) مي پذيرد و نسبت به دوستان و خاندان وي تولي و نسبت به دشمنان او تبري مي جويد، مورد توجه قرار مي گيرد. سپس در زمينه ايمان که وي با تاکيد بر عنصر «اقرار به عمل»، آن را همچون عنصر «تصديق به قلب»، از ارکان اصلي تشکيل دهنده ايمان مي شمارد، سخن به ميان مي آيد.
البته در ساير زمنيه هاي کلامي نيز نظير عدل، لطف، معرفت اله باله، نظام احسن و ... که حاکي از نگرش شيعي وي مي باشد، با تکيه بر شواهد کافي از اشعار او و با مراجعه به منابع معتبر کلامي بحث نموده ايم تا مشخص گردد که سنايي با تحقيق و بدون هيچ گونه تعصبي، همان گونه که حقايق کلامي فرقه هاي ديگر را مي پذيرد، به حقايق مهم کلامي در نزد شيعه اقرار مي کند. در حقيقت، آنچه از مباحث کلامي وي بر مي آيد، آن است که قصد دارد با طرح، گردآوري و ارايه معتقدات کلامي فرقه هاي گوناگون، به خصوص شيعه و اشاعره، در آثار خود، بين آن گروه ها تقريب به وجود آورد.

 نسخه قابل چاپ