بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

در اين مقاله پس از طرح مساله معاد جسماني و اهميت آن، نشان داده مي شود که تبيين ملاصدرا از معاد جسماني به شدت تحت تاثير نظريه حدوث جسماني نفس مي باشد. ملاصدرا بر اساس نظريه و با توجه به سازگاري اين اصل با اصول ديگر در معاد جسماني، با تاکيد بر مساله عينيت نتيجه مي گيرد که گرچه همواره نفسيت نفس به تدبير بدن است، اما مقصود از اين بدن، بدن مبهم و علي البدل است. عينيت بدن اخروي با بدن دنيوي ملازم با اين نيست که ماده دنيوي نيز در بدن اخروي لحاظ شود، بلکه بدن اخروي صورتي است بدون ماده. کليد اصلي ملاصدرا در اين تبيين، اصل حرکت جوهري است که حدوث نفس مبتني بر آن است. به عقيده ملاصدرا همه موجودات جهان مادي، متحرک به حرکت جوهري هستند. نفس هم، چون در ابتداي حدوث خود مادي است متحرک به حرکت جوهري مي باشد و در اين سير و حرکت مانند همه کاينات به سمت غايت يعني آخرت رهسپار است. علاوه بر اصل حرکت جوهري، تجرد نفس در مرتبه خيال، امکان سير نفس در عوالم سه گانه نيز با نظريه حدوث جسماني نفس در توجيه و تبيين معاد جسماني قابل تبيين است. ملاصدرا در اين تبيين موفق به اثبات بدن برزخي شده، ولي در اثبات بدن اخروي با اشکالات زيادي مواجه است. اين اشکالات موجب نمي شود که به تفکيک حوزه ايمان و عقل در معاد جسماني قايل شويم، بلکه همچنان مي توان با مباني عقلي و فلسفي به اثبات معاد جسماني پرداخت، چنانکه حکيم زنوزي و علامه طباطبايي درصدد اين هستند.

 نسخه قابل چاپ