بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

حسن و قبح يكي از مسايل بسيار مهم است كه توجه متكلمان را به خود جلب كرده است. عدليه، بر ذاتي، عقلي بودن حسن و قبح افعال شخص عاقل اصرار دارند، در حالي كه اشاعره، بر الهي، شرعي بودن چنين افعالي تاكيد مي ورزند. پرسش اصلي اين است كه هر كدام از اين واژگان (حسن و قبح، ذاتي و الهي و عقلي و شرعي) چه معنايي دارد و مراد انديشمندان مسلمان از كاربرد آنها كدام معنا و چه چيزي بوده است؟
در پژوهش حاضر چهار معنا براي حسن و قبح در نظر گرفته شده و نشان داده شده كه اختلاف نظر عالمان مسلمان اغلب به معناي چهارم (استحقاق مدح و ذم) مربوط است. بنابراين، با توجه به مقام ثبوت و اثبات چهار صورت براي مساله حسن و قبح به معناي چهارم مي توان در نظر گرفت.
الف. حسن و قبح ها از حيث مقام ثبوت، الهي و از حيث مقام اثبات، شرعي باشند؛
ب. حسن و قبح ها از حيث مقام ثبوت، ذاتي و از حيث مقام اثبات، شرعي باشند؛
پ. حسن و قبح ها از حيث مقام ثبوت، الهي و از حيث مقام اثبات، عقلي باشند؛
ت. حسن و قبح ها از حيث مقام ثبوت، ذاتي و از حيث مقام اثبات، عقلي باشند.
منظور اشاعره از حسن و قبح به گزينه «الف» مربوط است، اگر چه ظاهر سخن آنان، نفي مقام ثبوت، خواه ذاتي يا الهي، است، ولي منظور عدليه، به گزينه هاي «ب، پ و ت» مربوط است كه توضيح آنها در خلال تحقيق خواهد آمد.

 نسخه قابل چاپ