بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

ميان متکلمان و حکماي مسلمان در خصوص وجود يا عدم غايت و غرض در افعال باري تعالي اختلاف نظر وجود دارد. اشاعره وجود هر گونه غايت و غرض در افعال الهي را با کمال ذاتي او متعارض مي دانند و آن را انکار مي کنند. در مقابل، حکماي الهي و متکلمان عدليه معتقدند که حضرت باري تعالي در افعالش غايت و غرض دارد و هيچ فعلي از او سر نمي زند مگر اينکه متوجه غايت و غرض خاصي باشد، اما در اينکه غايت و غرض در افعال الهي به چه کسي يا چه چيزي بر مي گردد ميان اين انديشمندان اختلاف نظر وجود دارد. متکلمان عدليه معتقدند که غرض بايد به غير خدا برگردد تا او از هر گونه نقص و کاستي مبرا باشد، اما حکما مي گويند غرض بايد به خود خدا برگردد تا با قاعده «العالي لا يلتفت الي السافل و لا يستکمل بِه» در تعارض نباشد. آنچه همه صاحب نظران بر آن اتفاق نظر دارند اين است که «نقض غرض قبيح است»، زيرا منجر به اجتماع خواستن و نخواستن فعل واحد مي شود که محال است. قاعده قباحت نقض غرض» در کلام عقلي کاربرد زيادي دارد و کمتر قاعده اي از لحاظ کاربرد به پاي اين قاعده مي رسد. اهميت اين قاعده تا بدان حد است که در تمام اصول دين از آن بحث مي شود. اصل وجود غايت در افعال الهي در مباحث مربوط به توحيد اثبات مي شود و سپس به عنوان مقدمه در اثبات اصول ديگر يعني عدل، نبوت، امامت و معاد به کار مي رود.

 نسخه قابل چاپ