بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

فيلسوفان پيش از ملاصدرا جملگي معقتد بودند که نفس در ذات خود همانند عقول مجرد از ماده است، اما برخلاف عقول، تعلق به بدن داشته، افعال خود را با اضافه تدبيري بدن از طريق آن انجام مي دهد و از همين طريق استکمال مي يابد. ايشان بر همين اساس، معتقد بودند تعاريف ارائه شده براي نفس، ناظر به اضافه نفسيت، يعني تعلق آن به بدن است و حقيقت نفس را نمي نماياند.
اما ملاصدرا به مدد اصول فلسفي خاص خود، همچون اصالت وجود، حرکت جوهري نفس و تشکيک در وجود، ديدگاهي نوين ارائه کرده است که به مثابه سنگ بناي علم النفس حکمت متعاليه است. وي با نفي ديدگاه فلاسفه پيشين در باب حقيقت نفس که رابطه نفس مجرد با بدن مادي، را امري عارضي و خارج از ذات نفس مي دانستند، بر اين اعتقاد رفت که حيثيت تعلقي نفس به بدن -که تعبير نفس نيز اشاره به همين جهت دارد- داخل در ذات نفس است، يعني نحوه وجود نفس، به گونه اي است که تعلق به بدن دارد.
او با دو استدلال، اولا نشان مي دهد که اگر آن گونه که فلاسفه پيشين معتقد بودند، نفس در ذات خود، مجرد از ماده باشد، محال است به بدن مادي تعلق بگيرد. ثانيا اگر نفس مجرد عقلي باشد، محال است از ترکيب يک امر مجرد از ماده با بدن مادي، نوع طبيعي واحدي به نام انسان محقق شود.
ملاصدرا به دنبال اثبات ذاتيت تعلق به بدن براي نفس، ساير مسائل نفس شناسي را بر اساس اين مساله حل مي کند، يعني نفس را در حدوثش جسماني مي داند، تفسيري متفاوت از رابطه نفس و بدن سبب مرگ طبيعي ارائه و استدلال هاي جديدي براي ابطال تناسخ اقامه مي کند.

 نسخه قابل چاپ