بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

مکان فضايي است که جسم در آن قرار مي گيرد و خلاء حالتي است که اين فضا از هر گونه ماده فيزيکي خالي مي شود. امروزه اين دو مفهوم تقريبا بديهي انگاشته مي شوند، اگرچه در دانش جديد نيز اين هماني قطعي ميان دو مفهوم مکان و فضا وجود ندارد، اولي به جسم برمي گردد و دومي به محيط آن. به طور کلي دو تلقي از مکان وجود داشته است مکان به عنوان سطح خارجي جسم و مکان به عنوان ابعاد سه گانه فضايي که جسم در آن واقع مي شود. ارسطو مکان را سطح داخلي جسم حاوي و يا سطح خارجي جسم محوي دانسته است. ابن سينا درصدد اثبات اين نظر است که مکان هيولا، صورت بعد يا خلاء نيست، بنابراين نهايت سطح ياد شده است. او براي تثبيت اين مفهوم، با انواع دلايل به رد خلاء اقدام مي کند.
ابوالبرکات بغدادي مي گويد که به همان دلايلي که مکان مي تواند سطح باشد حجم نيز مي تواند باشد، بنابراين مکان همه حجمي است که جسم در آن واقع مي شود. به نظر مي رسد در اين ميان ابن سينا و ابوالبرکات هر يک نماينده يکي از دو تلقي از مکان هستند در مورد خلاء نيز که ابن سينا آن را ناممکن مي شمارد ابوالبرکات به تفصيل نظر او را رد مي کند و درصدد اثبات امکان خلاء است.