بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

از نظر ملاصدرا «صراط مستقيم» که انبيا آن را پيمودند، توحيد حقيقي است، توحيدي که مبتني بر دو اصل «وحدت در کثرت» و «کثرت در وحدت» است. براي صاحب چنين مرتبه اي از توحيد، خلق حجابي براي حق نيست، همچنانکه حق، حجاب خلق نيست. ملاصدرا در آثار خود مي کوشد که اين صراط مستقيم را با قاعده «بسيط الحقيقه کل الاشيا و ليس بشي منها» تبيين کند، قاعده اي که مضمون آن در آثار فلوطين موجود بوده و ابن عربي و پيروانش نيز با تعبيراتي مانند «مقام کثرت در وحدت» در مورد آن بحث کرده اند. در عرفان ابن عربي خداوند، وجود مطلق است و وجود مطلق جايي براي غير، حتي به صورت وجود وابسته و ربط، باقي نمي گذارد. اين مطلب که به «وحدت شخصي وجود» مشهور است، در حکمت صدرايي نيز مجالي براي تبيين و اثبات يافته است. ملاصدرا با بيان اين قول مشهور که درک «وحدت شخصي وجود» نياز به طوري وراي طور عقل دارد، ادعا مي کند که خود کسي است که فضل الهي شامل وي گشته و اين معني را در طور عقل درک کرده و بر آن در کتاب هاي خويش برهان اقامه کرده است. در اين مقاله با بيان مباني قاعده بسيط الحقيقه و توضيح آن با دو تقرير «وحدت تشکيکي» و «وحدت شخصي وجود» کوشش شده است اين قاعده با قول عارفان در اين باره تطبيق داده شود و وجوه اشتراک و افتراق آنها تحليل گردد.