بانک مقالات الهیات و معارف اسلامی

حکمت اشراق سهروردي داراي اصول و مباني بديعي است که نه تنها در حکمت مشا يافت نمي شود، بلکه پايه و اساس تفکرات انديشمندان بعدي قرار گرفته و نقطه عطفي در تاريخ فلسفه به شمار مي آيد. نظريه اضافه اشراقيه که در جهت تبيين رابطه علت و معلول از سوي سهروردي مطرح شده است، يکي از اصول بنيادين اين فلسفه است. از آنجا که ارتباط ميان علت و معلول در نهايت به ارتباط ميان خالق و مخلوق مي انجامد، فيلسوفان مسلمان پيش از سهروردي با بهره گيري از تعاليم ديني سعي کردند ارتباط عميق تري ميان آن دو اثبات کنند. به عنوان نمونه ابن سينا با درنظر گرفتن ترکيب شي از وجود و ماهيت و امکان ماهوي به عنوان ملاک نياز شي به علت، معلول را از جنبه وجودي مرتبط به علت و عين الربط به آن درنظر مي گرفت. پس از ابن سينا، سهروردي با انکار برخي مباني مشائين از جمله ترکيب شي از ماده و صورت و نيز وجود و ماهيت و اعتباري دانستن وجود، قائل مي شود به اينکه معلول نه از جنبه وجودي بلکه با تمام هويت خود وابسته به علت است. با چنين تفسيري بالطبع رابطه عميق تري بين علت و معلول ثابت مي شود. همين ويژگي و نيز برخي موارد ديگر باعث مي شود ديدگاه سهروردي مورد توجه حکماي پس از وي قرار گيرد. دواني و ميرداماد از جمله پيروان اين انديشه به شمار مي آيند. آنها به رغم اينکه سعي داشتند براي گريز از اشکالات وارد بر نظر سهروردي تبيين جديدي از آن ارائه دهند، اما ديدگاه او را بر ابن سينا ترجيح داده و برگزيدند.