بانک مقالات قرآنی

کوفه نخستين شهري است که شيعه و حديث شيعه در آن پديد آمد، اما آغاز شکل گيري مکتب حديثي شيعه را نمي توان به تاريخ ورود اميرالمومنين على (ع) به كوفه بازگرداند. در اين دوران، گرچه سخنان پربار اميرالمومنين و موضع گيري هاي آن حضرت در مسايل مختلف پيش روي كوفيان بود، اما آنان به آن حضرت مانند ديگر صحابه پيامبر مي نگريستند و حتي گاه نظريات صحابي مانند ابن مسعود را بر نظر ايشان ترجيح مي دانند. در واقع، تشکيل نهاد نظام مند حديثي و عقيدتي در شيعه سيري تدريجي را طي کرده است؛ حرکتي که از پيش از ورود اميرمومنان علي (ع) به کوفه آغاز شد و در دوران امام باقر (ع) به ثمر نشست. اين حرکت هم زمان با دوران حکومت امويان است ـ که از بعد بيروني دوران تلخ شيعه محسوب مي شود ـ با مجبور شدن امام حسن (ع) به صلح با معاويه و با شهادت امام حسين (ع) در سال 61 ق، و با مصيبت ها و رنج هايي كه شيعيان در زندان ها و قتلگاه هاي حاكمان خونريزي همچون ابن زياد و حجاج متحمل مي شدند.
اولين گام هاي تشکيل مکتب حديثي مستقل در شيعه، به معناي پيروي از نظر و عمل امام، در زمان صادقين (ع) برداشته شد. شايد اولين گزارش مربوط به تشكيل نظامي فقهي و پيروي از دستورات امام در اين زمينه، نامه اي است از هشام بن عبدالملك به يوسف بن عمر، والي کوفه، درباره زيدبن على؛ و نيز سخن هشام درباره علاقه كوفيان به امام باقر (ع) كه مي گفت: «اين مرد پيامبر كوفه است»، در اين زمان حداقل پنج شاخه فكري در ميان شيعيان وجود داشت: شيعه سياسي و مردمي، شاخه معتدل فقيهان، شاخه متكلمان شيعه، شاخه غاليان و مفوضه.
در اين نوشتار ابتدا چگونگي شکل گيري مباني حديثي شيعه، و در ادامه شاخه هاي فکري شکل گرفته در نخستين مکتب حديثي شيعه به بحث گذارده مي شود.

 نسخه قابل چاپ