بانک مقالات قرآنی

ضرورت حل تعارض در روايات منقول از معصومان (ع) با توجه به نقش آن در شبهه زدايي و پيراستن دين از شائبه نقص و ناکارآمدي، گروهي از عالمان را بر آن داشته است که در آثار خود، ذيل مباحث فقه الحديثي يا به صورت مستقل، از شيوه هاي حل تعارض سخن به ميان آورند. علامه محمدباقر مجلسي، ضمن توضيحات فقه الحديثي خود، ذيل بعضي از روايات بحارالانوار به تعارض اخبار و راه هاي حل آن پرداخته است. او در تعارض بدوي اخبار، بيشتر مي کوشد از طرق متعدد به جمع مفاد و مضمون روايات «مختلف» بپردازد که حمل لفظ بر مجاز، تخصيص عام، اختلاف سطح مخاطبان معصومان (ع)، حمل مطلق بر مقيد، تبيين مجمل، قول به توسعه معنايي، احتمال وقوع تصحيف و تحريف از طرف راويان، حمل بر اختلاف زمان، حمل بر موارد نادر، حمل بر استحباب، جواز و اضطرار، حمل بر تقيه و تاويلات مبتني بر ساير روايات از جمله مهم ترين اين روش هاست. احتياط و دقت فراوان مجلسي در پرهيز از طرح و رد روايات و اهتمام شايان او به جمع روايات متعارض وي را بر آن داشته است تا در اين راه، از ارائه احتمالات گوناگون دريغ نورزد، حتي اگر در مواردي، خود از عهده تقويت آنها با دلايل قابل اعتنا برنيايد. گرايش او در حل تعارض اخبار به علاج ثبوتي و علاج اثباتي، در کنار يکديگر است، به اين معنا که گاه، احتمالاتي را با استناد به دلايل علمي و قابل قبول مطرح کرده و گاه، فقط با طرح احتمالات غير مدلل، از ديدگاه خود، تعارض اخبار را حل کرده است.