چکيده فارسي:
خمس يکي از مباحث مهم حديثي، فقهي و قرآني است، وجوب اين فريضه به قرآن و اجماع مسلمين ثابت است. با وجود اتفاق نظر در اصل وجوب آن، در برخي احکام، مانند مالکيت، موارد تعلق و مصرف آن ميان فقيهان و پيشوايان مذاهب اختلاف است. منشا اين اختلاف، احاديث فراواني است که از فريقين در باره برخي احکام آن آمده است. احاديث، برداشت ها و نظريات محدثان و فقيهان اهل سنت، در کشف فضاي فکري و به دست آوردن حکم شرعي، نقش برجسته اي دارد. خمس در صحيح البخاري به عنوان مهم ترين کتاب حديثي اهل سنت چه جايگاهي دارد و احاديث مربوط به اين فريضه الهي در آن چگونه چينش شده است؟ بخاري نيز به عنوان محدث، فقيه و مفسر نسبت به اين مبحث چه روي کردي داشته است و برداشت و ديدگاه وي نسبت به اين اخبار چگونه بوده است؟ اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش هاست و در آن، تحليلي از بحث خمس در صحيح البخاري ارائه مي گردد. وي احاديث مربوط به خمس را در همه مجلدات جامع خويش به جز يک جلد و در بخش هاي گوناگون آورده است. پراکندگي و تکرار که از ويژگي هاي کلي صحيح البخاري است در اين بحث نيز مشهود است. برداشت هاي متفاوت و در برخي موارد ناسازگار با يکديگر از احاديث در عناوين ابواب به روشني به چشم مي خورد، افزون بر اين که در برخي موارد، تناسب عنوان با احاديث ياد شده روشن نيست. احاديث خمس به دو گونه مطرح شده است: در ابوابي که واژه خمس به صراحت در عنوان باب آمده است و ابوابي که به طور ضمني به بحث خمس پرداخته شده است.
چکيده عربي:
يمثل الخمس أحد الأبحاث الهامة حديثا و فقها و قرآنا، ووجوب هذه الفريضة الإلهية ثابت بالقرآن و إجماع المسلمين. و علي الرغم من الاتفاق في أصل وجوبه إلّا أنه وقع الاختلاف بين فقهاء المذاهب الإسلامية في بعض أحکامه، نظير ملکيته، ما يتعلق به، و مصارفه. و منشأ هذا الختلاف هو اختلاف الروايات الکثيرة المروية في کتب الفريقين في تلك الأحکام.
فالأحاديث و ما يستنبط منها و آراء الفقهاء و المحدثين من أهل السنة لها دور فاعل في التعرف علي الأجواء الفکرية التي صدرت فيها الروايات و استنباط الحکم الشرعي.
فما هي منزلة الخمس في صحيح البخاري الذي هو أهم مصادر الحديث عند أهل السنة؟ و کيف رتبت أحتديث الخمس في هذا الکتاب؟ و ما هو موقف البخاري باعتباره محدثا و فقيها و مفسرا تجاه هذه الروايات؟ و ما الذي استنبطه منها؟
البحث الحاضر للإجابة علي الأسئلة المتقدمة، و استعرضنا خلال قسمين تحليلا لبحث الخمس في صحيح البخاري، فأورد البخاري روايات الخمس ضمن أحد الإطارين التاليين: الأحاديث التي وردت ضمن الأبواب المصرح فيها بعنوان الخمس، و الأحاديث التي وردت ضمن الأبواب التي تناولت الخمس بشکل ضمني.
