مقالات فرجام شناسی

تاملات در فلسفه اولي بهترين و گوياترين اثر دكارت است كه او در آن مابعدالطبيعه ‌خود را به ‌بياني روشن و به ‌گفته خود به «بهترين و درست ‌ترين روش تعليم» يعني به‌ «روش تحليل» بر خواننده عرض مي ‌دارد (CSM II 111). دو واژه «خدا» و «نفس» در عنوان فرعي اين كتاب، چه ‌بسا امروزه خوانندگاني را از غير اهل فلسفه كه دغدغه دين و حيات اخروي دارند، به خواندن اين كتاب برانگيزد. البته بايد توجه داشت كه با نگاهي گذرا به نمايه‌ آثار دكارت، در مي ‌يابيم كه واژه ‌هاي «خدا» و «نفس» يا «ذهن» (كه دكارت اين دو را به يک معنا مي ‌گيرد) از پرتكرارترين واژه ‌ها در آثار او به‌ شمار مي ‌رود و هر كس كه اندک آشنايي با نظام فلسفي او داشته باشد، خوب مي ‌داند كه بن‌‌ مايه نظام فلسفي دكارت بر محور همين مفهوم نفس يا ذهن استوار است. نويسنده مقاله پيش ‌رو بر آن است كه اولا آنچه دكارت از آن به نفس انساني ياد مي ‌كند با آنچه در گفتمان ديني و در بحث جاودانگي نفس در اديان، در مدنظر است، تفاوت بسياري وجود دارد تا جايي ‌كه نفس مدنظر دكارت، به ‌فرض جاودانگي، كاركرد ديني نمي ‌تواند داشته باشد. ثانيا قول به جاودانگي نفس با التزام به اصول مابعدالطبيعه ‌دكارتي سازگار در نمي ‌آيد.