مقالات زمين شناسي كاربردي و محيط زيست

استخراج نفت و گاز از مخازن زيرزميني همواره با توليد مقادير نسبتا زيادي آب موجود در مخزن همراه است. با افزايش ميزان برداشت هيدروكربن از مخازن نفت و گاز، مقدار آب همراه توليدي نيز افزايش مي يابد به طوري كه مي توان گفت حجم آب همراه توليدي از مخازن به عنوان جزء جدانشدني فرآيند بازيابي هيدروكربن ها، در حوزه هاي نفتي با قدمت بيشتر به مراتب بالاتر از ساير حوزه هاي نفتي با عمر پايين تر خواهد بود. آب توليدي به همراه سيالات هيدروكربني علاوه بر هيدروكربن و ذرات جامد، داراي شوري، فلزات سنگين، مواد راديواكتيو و مواد آلي محلول فراواني بوده كه هر كدام از اين مواد داراي اثرات شيميايي و زيست محيطي مخرب زيادي مي باشند. بنابراين نياز به مديريت آب همراه توليدي از مخازن نفتي و گازي كشورهاي نفت خيز جهان به ويژه ايران كه مخازن نفتي آن نيمه دوم عمر توليدي خود را سپري مي كنند و داراي مقدار آب توليدي بالايي مي باشند، در جهت دفع اين آبهاي زائد و حفظ محيط زيست امري كاملا مهم و ضروريست.
به طور كلاصه مي توان گفت منظور آب همراه توليدي از مخازن هيدروكربوري همان آبي است كه در زمان توليد نفت و گاز از يك مخزن، به همراه آنها توليد شده و به سطح زمين آورده مي شود. بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه اصلي ترين عواملي كه موجب آلودگي آب همراه نفت و گاز توليدي از مخازن هيدروكربوري شده و خصوصيات فيزيكي و شيميايي آن را تغيير مي دهند، عبارتند از موقعيت جغرافيايي و ساختار زميني كه اين آب براي هزاران سال با آن در تماس بوده است و ديگر مواد آلوده كننده اي كه ضمن توليد استخراج از مواد آن مي گردند. بررسي اين عوامل آلوده كننده به دلايل مختلف بسيار مهم خواهد بود چرا كه شناخت نوع آلودگي اين آبها علاوه بر آنكه روش مناسب دفع براي ما مشخص مي نمايد، مي تواند بيانگر ضرورت مديريت و دفع آبهاي همراه مواد هيدروكربني توليدي از مخازن نيز باشد. در ادامه اين مقاله به بررسي فاكتورهاي موثر بر ميزان حجم آب توليدي از مخازن خواهيم پرداخت. عواملي از قبيل نوع تكميل چاه، آب تزريقي به مخازن به منظور حفظ فشار مخزن، ميزان دبي توليدي از چاهها و ... بدون ترديد چنانچه اين عوامل هنگام بهره برداري از يك مخزن هيدروكربوري به خوبي مديريت و كنترل نشوند، علاوه بر ضررهاي اقتصادي كه در اثر بالا رفتن هزينه توليد ايجاد مي شود، تاثيرات زيست محيطي قابل توجهي نيز در بر خواهد داشت. از طرفي بررسي هاي صورت گرفته بر روي چندين مخزن نفتي در جنوب غربي كشورمان نشان داده است كه مواردي همچون جلوگيري از تشكيل و توليد آب همراه توليدي در ته چاه، تزريق مجدد اين آب به مخازني كه با افت فشار طبيعي مواجه هستند و افزايش ميزان مواد هيدروكربني قابل توليد، دفع آب همراه و كاهش آثار زيست محيطي مخرب آنها و ... از جمله مهمترين راهكارهاي مديريتي آب همراه مي باشند.
در اين مقاله ابتدا به تعريف آب همراه توليدي از مخازن نفت و گاز و ويژگي هاي آن مي پردازيم. سپس با بررسي انواع آلودگي هاي حاصل از اين آب ها به بيان روشهاي مديريتي موثر در دفع آنها و شرح راهكارهاي مناسب زيست محيطي در اين زمينه خواهيم پرداخت.