دانستنیهای کودک و نوجوان (3)
سه شنبه 30 شهریور 1389 8:31 AM
اولين فردي كه نت هاي موسيقي را نوشت چه كسي بود؟ به نظر مي رسد كه انسان هاي اوليه هم داراي نوعي موسيقي بوده اند. اما خوب مسلم است كه صداي موسيقي آنها با طنين موسيقي امروز ما بسيار متفاوت بوده است. اين موسيقي غالباً حاوي فريادهاي بلند و طولاني، آه و ناله و خلاصه از اين جور چيزها بوده و رقصيدن و كف زدن و طبل زدن هم همراه آواز خواندن بود. آكوردئون را چه كسي اختراع كرد؟ آكوردئون يك آلت موسيقي است كه بر اصل دمه آهنگري و دميدن هوا، ساخته شده است. صدا در اثر عبور با فشار هوا از زباله هاي فلزي كه روي دستگاه تعبيه شده اند به وجود مي آيد. رد پاي پيشرفت و تكامل اين وسيله موسيقي، شايد به سال هاي خيلي دوري باز مي گردد. اولين دستگاه ضبط صدا چطور ساخته شد؟ اولين دستگاه ضبط صدا به وسيله «توماس اديسون» در سال 1877 ساخته شد. اولين دستگاه اديسون، شامل يك سيلندر «استوانه» بود كه با يك دسته مي چرخيد. اين دستگاه يك شيپور و يك سوزني بينوك يا «استيلوس» هم داشت و در انتهاي باريك تر شيپور هم در يك دريچه متحرك قرار داشت.
موسيقي عاميانه در طول قرن ها حيات يافته است و با گذشت نسل ها سينه به سينه_ و البته نه به وسيله ثبت كردن و نوشتن_ حفظ شده است.
موسيقي تركيبي چند قرن سابقه دارد. تمدن هاي باستاني مثل چيني ها، هندوها، مصري ها، آسوري ها و عبري ها همگي داراي موسيقي بوده اند. ولي بيشتر اين موسيقي ها ابداً شبيه موسيقي امروز ما نبوده اند. يوناني ها يك موسيقي پيچيده داشتند كه با پهلوي هم گذاشتن ريتم هاي مختلف كه كمي شبيه گام هاي امروزي بودند، ساخته شده بود. بعد از يوناني ها و رومي ها ( كه همان موسيقي يوناني را تقليد كرده اند)، اولين كليساهاي مسيحي، از مهمترين عوامل پيشرفت هنر موسيقي قلمداد شده اند. «سنت آمبروز» و «سنت گرگوري»، نوع خاصي از موسيقي را آغاز كردند كه به نام «سرود ساده» معروفست.
اين، يك نوع آوازي بود كه دسته جمعي مي خواندند و آهنگ ها به سبك يوناني تنظيم شده بود. كشيش هاي كليسا نيز طرز تصنيف موسيقي را فرا گرفتند و رواج دادند و روش جديد و امروزي نگارش موسيقي نيز از همين روش آنها پديد آمده است.
در سال 1600، اولين اپرا، كه «اوريديس» نام داشت، به وسيله «جاكوپوپري» عرضه شد. بعد از آن، آهنگ سازي مانند مونته وردي، نه تنها موسيقي براي اپرا ساختند، بلكه براي آلات موسيقي مثل ويلون هم، آهنگ هائي نوشتند. همچنين در اين دوره، شروع به نوشتن تصنيف آهنگ هائي براي مجالس رقص درباري، و نمايش ها و تعزيه خواني كردند و بالاخره در همين دوره بود كه قسمت اعظم موسيقي و آهنگ هائي كه امروزه ما از گوش دادن به آنها لذت مي بريم، توسط كساني مانند باخ، هندل، هايدن و موزارت و بتهوون ساخته شد.
زباله هاي فلزي كه قسمتي از اين آلت موسيقي را تشكيل مي دهند. براي اولين مرتبه به وسيله چيني هاي قديم براي يك دستگاه موسيقي كه به چنگ معروف است، به كار برده شدند. بعداً در قرن شانزدهم فكر تعبيه قفسه هاي چوبي به آلتي كه بر اساس دم آهنگري ساخته مي شد به وجود آمده و به اين ترتيب آكوردئون اوليه پيدايش يافت.
بديهي است كه در اثر باز و بسته شدن دمه كه موجب جريان هوا مي شود، زباله هاي فلزي به ارتعاش در مي ايند. به كليدها يا دكمه هاي زبانه ها فشار آورده مي شود و در نيتجه لرزش و نوسان، زبانه ها انواع آهنگ ها را در آكوردئون، به وجود مي آوردند.
صفحه دكمه اين آلت موسيقي، شبيه همان چيزي است كه در پيانو هم به كار رفته است و اختراعي است كه به قرن بيستم مربوط مي شود. اولين آلت موسيقي كه مي توان آن را جد آكوردئون فعلي دانست به وسيله شخصي اتريشي بنام داميان در سال 1829 درست شد و به ثبت رسيد.
آن طور كه معلوم است آكوردئون تا سال 1910 فقط در كشورهاي اروپائي شهرت داشت و سپس با آمريكائي ها معروف گرديد. اين آلت موسيقي از آن تاريخ تا كنون به طرق زيادي تكامل يافته است و در سال 1937 براي اولين بار در يك اركستر سمفونيك مورد استفاده قرار گرفت.
پيانو آكوردئون داراي 120 كليد باس در يك طرف بوده و 41 دكمه سه تايي روي صفحه اي – از نوع پيانو – قرار دارد. برخلاف، ديگر وسايل موسيقي كه بر اثر كوشش يك يا چند نفره به وجود آمده اند، طبل از ابتداي زندگي بشر اوليه وجود داشته است. انواع مختلف طبل به وسيله انسان هاي اوليه مورد استفاده قرار گرفته اند كه رد پاي تاريخچه بعضي از انواع آنها حتي به زمان پيدايش كره زمين مي رسد.
احتمالاً اولين بار از طبل به عنوان وسيله اي كه اهالي يك قبيله به هم خبر بدهند يا همديگر را صدا بزنند استفاده شده است؛ يا اين كه طبل زدن نوعي دادن علامت جنگ بوده است. تا اين كه در همان زمان ها اين وسيله كم كم به صورت يك وسيله موسيقي درآمد. چون انسان هاي وحشي در مبارزه با ارواح شيطاني آنرا به كار مي بردند و طبل زدن براي آنها يك مفهوم مذهبي داشت. بنابراين در مراسم آنها شامل رقص و پايكوبي هم بوده و طبل يك وسيله پر اهميت به شمار مي رفته است. انسان هاي اوليه طبل هائي را كه با اَشكال مختلف ساخته شده بود به كار مي بردند. مثلاً طبلي را كه از يك تنه تو خالي درخت درست شده بود و پوست حيوانات را روي آن كشيده بودند، به كار مي بردند. يا طبل هاي خيزران كه از قسمت هاي خالي ني درست مي شد و با چوب آن را مي زدند. حتي بعضي ها هم بدن خود را محكم به زمين مي كوفته اند، تا صدائي شبيه صداي طبل برخيزد!
استفاده از طبل در ميان مردم مصر باستان خيلي مرسوم بوده است.
طبل مصري عبارت از طبل كوچكي بود كه با دست حمل مي شد، عبري ها هم طبلي را به كار مي برده اند كه قسمي از طنبور بود كه گاهي با دست، زده مي شد و گاهي با چوب. چيني ها و ژاپني ها هم از زمانه قديم، صاحب اين آلت موسيقي بوده اند.
سرخپوستان آمريكائي از طبل نه تنها براي فرستادن پيام يا در رقص و پايكوبي استفاده مي كردند بلكه آن را براي پيش بيني هوا به كار مي بردند؛ زيرا عقيده داشتند هر وقت بخواهد باران ببارد آن پوستي كه روي طبل كشيده شده است سفت خواهد شد. بنابراين اين علامتي بود براي باراني بودن هوا!
امواج صوتي كه از انتهاي گشادتر شيپور وارد آن مي شدند باعث حركت اين دريچه در يك جهت يا در جهت ديگر مي شدند. با اين دريچه ها سوزن ضميمه شده بود كه در اثر امواج صوتي به بالا و پايين حركت مي كرد.
سليندر، از يك لايه ورق قلع پوشيده بود و سوزن هم درست مقابل اين ورقه قلع تعبيه شده بود و داندانه هائي همانطور كه دسته چرخيده مي شد، شيپور و سوزن ضميمه با آن را آهسته در امتداد سيلندر حركت مي داد. با اين ترتيب ضمن آن كه سوزن دفعات بيشماري دور ورقه گردش مي كرد، روي آن خط و شياره هائي مي انداخت.
وقتي كسي در اين شيپور آواز مي خواند يا حرف مي زد سوزن بالا و پايين مي رفت. وقتي سوزن پائين مي رفت شيارهاي عميق تر، روي ورقه قلع مي گذاشت و وقتي بالا مي رفت بالعكس اين خط ها سطحي تر و كم عمق تر مي شدند.
اين تغيير عمق شيارها الگوي امواج صوتي بود كه از صداي آن شخص گوينده يا خواننده بر مي خاست.
براي گوش دادن صداي ضبط شده در دستگاه، سوزن و شيپور را به ابتداي شيارها بر مي گرداندند. بعد، همانطور كه سوزن اين خط هاي موجي را تعقيب مي كرد، باعث مي شد كه آن دريچه متحرك در شيپور با همان الگو، شروع به ارتعاش كند. اين هم به نوبه خود باعث حركت هوا در شيپور به عقب و جلو و بالاخره همين كيفيت صدائي شبيه صداي اصلي ضبط شده توليد كرده و بيرون مي فرستاد.
