مقالات برنامه ريزي و مديريت شهري

رشد سريع شهرنشيني در كشورهاي رو به رشد و مسايل ناشي از ضرورت انطباق بافت كالبدي شهرها با روند فزاينده كمي و كيفي نظام هاي شهري، موجب افزايش تقاضا براي اراضي قابل ساخت و ساز در شهرها گرديده است. اين در حالي است كه عرضه زمين در اين شهرها تحت تاثير عوامل گوناگوني نظير بورس بازي زمين، نارسايي خدمات زيربنايي، مسايل ناشي از وراثت، موانع حقوقي و قانوني در ثبت و صدور اسناد مالكيت، محدوديتهاي ناشي از ضوابط و مقررات شهرسازي، وجود عوارض طبيعي و . . . با كندي صورت مي گيرد.
بديهي است محدوديت عرضه زمين مناسب و آماده عمران موجب افزايش بي رويه قيمت زمين و نابرابري شديد آن در سطح شهرها مي گردد. اين افزايش قيمت نه تنها به مرور دسترسي دولت و نهادهاي عمومي و اقشار كم در آمد و حتي متوسط را به بازار زمين كاهش مي دهد، بلكه اين بازار را به محل امني براي جذب و دفن سرمايه هاي سرگردان مبدل مي سازد. بورس بازي زمين كه يكي از پيامدهاي افزايش روز افزون قيمت زمين است همراه با بازتابهاي نامطلوب اقتصادي، اجتماعي و كالبدي ناشي از آن يكي از موانع جدي در عمران شهرها و حتي توسعه اقتصادي در اين كشورها به شمار مي رود. از اينرو اتخاذ راهكارهاي موثر براي افزايش عرضه زمين و تثبيت قيمت نسبتا موزون آن در سطح شهرها مورد تاكيد برنامه ريزان شهري و نظريه پردازان توسعه اقتصادي است.
هدف افزايش عرضه زمين در بازار و تثبيت قيمت آن، موجب ارايه سياست هاي متنوعي در جهت اصلاح عملکرد بازار گرديده، ليکن منطق و کاربرد اين سياستها در هر کشوري نيازمند مطالعه و شناخت گذشته تاريخي و نحوه عملکرد بازار زمين است. يکي از سياستهاي پيشنهادي، ايجاد بانک زمين در شهرهاست. وظيفه اصلي بانک زمين، تامين زمين براي توسعه هماهنگ شهر و عرضه آن با شرايطي مناسب براي اجراي برنامه هاي عمران شهري است. ايجاد بانک زمين همچنين موجب مي شود تا از دسترسي دولت و سازمانهاي عمومي به بازار زمين جهت تامين خدمات عمومي در شهرها اطمينان حاصل شود.
در اين مقاله ضمن بررسي ضرورت ايجاد بانک زمين در شيراز، با توجه به تجارب جهاني و ويژگيهاي منحصر بفرد بازار زمين در شهر شيراز، اهداف، وظايف و کاربرد ايجاد بانک زمين مورد بحث قرار مي گيرد.