سکوی اخبار قرآنی: قرآن پژوهی،قرآن شناسی و....

گروه فضای مجازی: عضو هئيت علمی دانشگاه تهران ناآگاهی از بافت فضای مجازی و نداشتن بلاغت در سخن گفتن از طريق آن را از مهم‌ترين مشكلات اين حوزه دانست و گفت: ما نيازمند توجه به دانشی مركب از زيبايی‌شناسی، نشانه‌شناسی، فرايندشناسی و ... در قالب علم بلاغت اينترنتی هستيم.

ابراهيم فياض، عضو هئيت علمی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) درخصوص شكل مواجهه فرهنگ ايرانی با فضای مجازی با بيان اين كه ايرانيان مردمانی زندگی‌محور و حيات‌محورند، اظهار كرد: همه برنامه‌ها و فعاليت‌ها در فرهنگ ما به زندگی و حيات برمی‌گردد و در واقع می‌توان گفت عقلانيت نزد مردم ما و در فرهنگ ما عقلانيت معطوف به زندگی است و نه عقلانيت معطوف به پيشرفت؛ يعنی اگر پيشرفت، زندگی روزمره ما را مختل كند آن‌را رها خواهيم كرد و حتی در مقابل آن مقاومت می‌كنيم.

تعارض عقلانيت پيشرفت‌محور با مولفه‌های زندگی اسلامی و ايرانی

فياض، عقلانيت اسلامی را نيز عقلانيتی معطوف به زندگی دانست و گفت: محل تحقق زندگی خانواده است و خانواده جايی است كه زندگی در آن و از طريق آن بسط پيدا می‌كند. بر اين اساس دومين مولفه فرهنگ ايرانی را می‌توان خانواده‌محور بودن دانست. در واقع در فرهنگ ما اگر چيزی با خانواده در تعارض قرار گيرد آن چه در تعارض با خانواده قرار گرفته رها می‌شود.

وی در ادامه احساسی بودن را ويژگی ديگر ايرانيان خواند و ادامه داد: خانواده‌محور بودن ايرانيان و بنای خانواده بر پايه عواطف و عشق موجب شده كه ايرانيان از عقلانيت خشك و فارغ از عاطفه دوری گزيده و در جهت جمع عقل و احساس بكوشند. در همين راستا همواره در فرهنگ ما سعی شده زندگی، خانواده، احساس و پيشرفت در كنار هم قرار گيرند.

عضو هئيت علمی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بروز آسيب‌های كنونی را ناشی از هجوم نگرش‌های پيشرفت محور دانست و افزود: هجوم اين نگرش و بروز آسيب‌های ناشی از آن باعث ايجاد نگرانی عمومی در سطح جامعه شده و اين نگرانی‌ها به دليل گرايشی در جامعه ماست كه ماكس وبر آن را عقلانيت معطوف به ارزش می‌نامد.

وازدگی مراجعه‌كنندگان به شبكه‌های اجتماعی

فياض با اظهار ترديد در مورد جدی شدن آسيب‌های ناشی از فرهنگ غربی در ايران و از طريق اينترنت گفت: در جايی كه شبكه‌های اجتماعی با وجود امنيت نسبی در اين شبكه‌ها، پس از مدتی جذابيت خود را برای افراد مراجعه‌كننده از دست می‌دهند من معتقد نيستم كه ديگر وجوه آسيب‌زای اينترنت بتواند در ايران رواج جدی پيدا كند.

وی با بيان اين كه وجه سرگرمی اينترنت نمی‌تواند در نهايت افراد را به صورت جدی درگير كند، افزود: افراد مراجعه‌كننده به شبكه‌های اينترنتی جز در موارد ضروری عموماً دچار وازدگی می‌شوند و اگر به افراط و تفريط هم گرايش پيدا می‌كنند يا به ضرورت و يا برآمده از وجود نيازهاست وگرنه هر كسی درنهايت جويای شكوفايی شخصيت خويش است و انسان‌ها فطرتاً پاكند.

اين دانش‌آموخته حوزه و دانشگاه يكی از مشكلات عرصه فرهنگی را از بين رفتن علم كلام در حوزه‌های علميه دانست و تصريح كرد: بدل شدن فقه در حوزه‌های علميه به يك فقه تقليلی و بدون ارجاع به علم كلام باعث ايجاد مشكل روشی در فقه شده و بنابراين جامعه دچار يك معضل معرفتی است وگرنه اينترنت به خودی خود نمی‌تواند مشكل‌ساز باشد.

وی در خصوص اقدمات ضروری و عملی در فضای مجازی گفت: بايد با گفت‌وگو و وبلاگ‌نويسی برعليه ديدگاه‌های انحرافی از طريق همين فضا بر عليه رويه‌های موجود در آن اقدام كرد.

فياض با اشاره به اين‌كه اينترنت وجوه گوناگون و متعددی دارد، اظهار كرد: جهالت نسبت به يك پديده موجب مغلوب شدن در مقابل آن خواهد شد در حالی كه مطالعه می‌تواند ما را بر آن مسلط سازد. مطالعه در ادبيات رسانه و نسبت ارتباطات و رسانه با مفهوم پيشرفت و به خصوص مفهوم توسعه بايد به طور جدی و از زوايای گوناگون پيگيری شود در حالی كه ما در اين زمينه‌ها هيچ كار قابل توجهی انجام نداده‌ايم.

همسويی رسانه‌های نوين با الگوی زندگی ايرانی و ضرورت آموزش

وی با اشاره به اين‌كه فناوری‌های نوين ماهيتی متفاوت به رسانه بخشيده‌اند، گفت: برخلاف رسانه‌های پيشين كه ساختاری از بالا به پايين داشته و نماينده نگرش يك‌سويه و عقلانيت معطوف به پيشرفت بوده‌اند، فناوری اطلاعات و ارتباطات و رسانه‌های جديد به دليل ساختار شبكه‌ای و دوطرفه خود ماهيتی متفاوت با رسانه‌های نسل‌های پيشين دارد و قادر به شكستن محدوده‌های نگرش پيشرفت‌محور است.

اين مردم‌شناس با بيان اين كه چنين رسانه‌ای با گرايش ايرانی به زيستن در ساحت‌های مختلف عقلی، احساسی، اجتماعی و خانوادگی سازگار است، افزود: اين رسانه با ساختار شبكه‌ای و چندسويه و قابليت‌های بيشمار خود، امكان‌های زيادی را پيش روی زندگی‌محوری، خانواده‌محوری و احساس‌محوری قرار داده است و گستره وسيعی را برای خودنمايی و خوداظهاری فراهم كرده است.

وی استفاده درست و آموزش را راهكار گذر از آسيب‌های احتمالی دانست و عنوان كرد: متأسفانه چنين آموزشی در كار نيست وگرنه نه افتادن بی‌اختيار در دامان تكنولوژی قابل قبول است و نه نفی آن. هر چند گاهی در نبود تكنولوژی آرامش زيادی نهفته است اما ضرورت‌های زمانه را نمی‌توان نفی كرد و اولين گام در اين راه مطالعه دقيق، شناخت ضرورت‌ها و آموزش است.

تسلط بر رسانه نيازمند مطالعه استقرايی آن است

فياض با بيان اين‌كه تنها راه ضرر نكردن و سود بردن در هر زمينه‌ای مطالعه است، گفت: هر جامعه‌ای از زاويه خود اما فارغ از تئوری بايد به پژوهش استقرايی درباره رسانه و فضای مجازی دست بزند تا بتواند به نگرش درستی در اين زمينه دست يابد. متأسفانه دانشگاه‌های ما هميشه در پی تكرار حرف‌ها و تئوری‌های مطرح شده در كشورهای غربی هستند و هميشه عينك غرب را بر چشمان خود دارند و به دليل اينكه خود مستقيماً و به شكل استقرايی به طرف مطالعه و پژوهش نمی‌روند از ارائه تئوری ناتوانند.

وی ادامه داد: در گذشته علمی به نام بلاغت وجود داشت كه به تحقيق در عناصر گفتار و نوشتار اختصاص داشت. بلاغ به معنای رساندن است. قبلاً كتاب و گفتار رسانه‌های ابلاغ پيام بوده‌اند و امروز اينترنت رسانه‌ای است كه ظهور كرده و بلاغت خاص خود را می‌خواهد كه بايد با تركيب زيبايی‌شناسی، نشانه‌شناسی، معنی‌شناسی و فرايندشناسی به آن دست يافت.

فياض با اشاره به نقص علم ارتباطات در كشور افزود: هر رسانه‌ای ساختار ارتباطی خاص خود را دارد و از مهم‌ترين مشكلات ما عدم توجه به شناخت اين رسانه و كسب بلاغت در سخن گفتن و عمل كردن از طريق آن است. ما نيازمند توجه به يك حوزه معرفتی‌ هستيم كه می‌توان آن را بلاغت اينترنتی گفت.