سکوی اخبار قرآنی: قرآن پژوهی،قرآن شناسی و....

گروه اقتصاد: سنت‌های الهی، منشأ علوم انسانی هستند؛ سنت به معنای روش است و وقتی از سنت الهی سخن می‌گوييم، روشی را مد نظر داريم كه خدا در تعامل با جوامع اتخاذ می‌كند؛ به عبارت ديگر سنت الهی يعنی قانونی كه همچون قوانين طبيعی در جوامع وجود دارد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، هفتمين نشست از سلسله جلسات نظريه‌پردازی در حوزه اقتصاد اسلامی با عنوان «سنت‌های الهی حاكم بر جوامع انسانی» با حضور حجت‌الاسلام و المسلمين سيد‌حسين ميرمعزی، عضو شورای عالی الگوی اسلامی ـ ايرانی پيشرفت و عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، در سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشگاهيان كشور برگزار شد.

براساس اين گزارش، حجت‌الاسلام ميرمعزی ضمن اشاره به مباحث جلسه پيش در خصوص مبانی جامعه‌شناختی اقتصاد اسلامی و بررسی اصالت فرد و جمع از ديدگاه اسلام، اظهار كرد: در اين نشست در ادامه مباحث جلسه پيشين و ادامه بحث از مبانی جامعه‌شناختی اقتصاد اسلامی به بحث از سنت‌های الهی حاكم بر جوامع می‌پردازيم كه بحث بسيار مهمی است كه بايد به صورت علمی مورد بررسی قرار گيرد.

وی افزود: به عقيده من سنت‌های الهی، منشأ علوم انسانی است و در اين جلسه پس از بيان توضيحاتی در خصوص سنت‌های الهی و تشريح برخی سنت‌ها، به بررسی رابطه اين بحث با علم اقتصاد و علوم انسانی می‌پردازم. سنت به معنای روش است و وقتی از سنت الهی سخن می‌گوييم، روشی را مد نظر داريم كه خدا در تعامل با جوامع اتخاذ می‌كند؛ به عبارت ديگر سنت الهی يعنی قانونی كه همچون قوانين طبيعی در جوامع وجود دارد.

وی با اشاره به تمايز ميان دو نوع قانون حقوقی و علمی، گفت: قانون حقوقی، همان قانونی است كه مجلس وضع می‌كند و دولت به اجرای آن می‌پردازد و قابل تغيير است، اما قانون علمی در بطن جامعه و تكوين وجود دارد و به صورت گزاره‌های شرطی بيان می‌شود و نمونه‌ای از آن اين است كه اگر آب به صد درجه سانتيگراد برسد، می‌جوشد.

ميرمعزی ادامه داد: قوانين علمی را كسی وضع نكرده است، بلكه اين قوانين در عالم تكوين به همين صورت بوده‌اند و مثلا اين كه اگر چوب خشكی نزديك آتش قرار بگيرد، می‌سوزد، علت بودن آتش برای سوختن چوب، قانونی علمی است كه قوانين بسياری از اين دست وجود دارند و خداوند همراه با خلق تكوين، اين قوانين را نيز وضع كرده است.

وی گفت: در كنار اين قوانين طبيعی، مجموعه‌ای از قوانين علمی در جوامع وجود دارد كه خداوند اين قوانين را خلق و حاكم بر زندگی اجتماعی قرار داده است. قوانين علمی به صورت گزاره‌های شرطی «اگر الف، آن‌گاه ب» بيان می‌شود؛ يعنی اگر علت حادث شود، معلول حادث می‌شود و اگر الف تحقق پيدا كند، ب تحقق پيدا خواهد كرد. همه قوانين علمی را می‌توان در اين چهارچوب مد نظر قرار داد.

وی با اشاره به سنن طبيعی در اقتصاد، خاطرنشان كرد: با توجه به اين قوانين در علم اقتصاد، اگر حجم پول افزايش يابد، به فرض ثبات ساير شرايط، آنگاه تورم رخ می‌دهد؛ اگر تقاضا افزايش يابد، آنگاه قيمت كالاها نيز افزايش می‌يابد؛ اگر عرضه كالا افزايش پيدا كند، آنگاه قيمت كالا كاهش می‌يابد. اينها نمونه‌هايی از قوانين علمی در حوزه اقتصاد هستند كه در علوم انسانی به آنها پرداخته می‌شود.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ادامه داد: بر اين اساس، سنت الهی عبارت از يك قانون علمی است كه خداوند متعال اين قوانين را در جامعه به صورت تكوينی جاری كرده است. اين قوانين در آيات متعدد قرآن كريم مورد تأكيد قرار گرفته است. آيات متعددی درباره سنن هست كه به بعضی از آنها اشاره می‌شود.

وی همچنين خاطرنشان كرد: خداوند متعال در آيه شريفه «قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُواْ فِی الأَرْضِ فَانْظُرُواْ كَیْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذَّبِينَ؛ قطعا پيش از شما سنت‌هایى [بوده و] سپرى شده است، پس در زمين بگرديد و بنگريد كه فرجام تكذيب‏كنندگان چگونه بوده است» (آل عمران/137)، با توجه به سنن الهی، نسبت به پيامدهای تكذيب خداوند هشدار می‌دهد.

ميرمعزی با اشاره به پيامدهای تكذيب خداوند در اين دنيا، اظهار كرد: خداوند در اين آيه انسان‌ها را به تأمل در اين مسئله فرامی‌خواند و از انسان‌ها می‌خواهد كه اين سنت را مورد توجه قرار دهند كه اگر تكذيب خداوند صورت گيرد، پيامدهای خاصی به دنبال آن ايجاد می‌شود. خداوند راه دستيابی به اين سنت را نشان داده است و آن راه اين است كه سرزمين‌ها و اقوام مختلف مورد مطالعه قرار بگيرند تا مشخص شود كه تكذيب آنها چه نتايجی را در پی داشته است.

وی ادامه داد: براساس سنت الهی، اقوامی كه به تكذيب خداوند پرداخته‌اند، هلاك شده‌اند. خداوند متعال همچنين به ما می‌گويد كه سنت‌های جوامع به شكل كنونی تبديل نمی‌شود و تغييری نمی‌كند. بر اساس آيه شريفه «فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا؛ و هرگز براى سنت‏خدا دگرگونى نخواهى يافت» (فاطر/43)، هرگز هيچ تغييری در سنن الهی صورت نمی‌گيرد.

وی با بيان اين‌كه واژه «لن» در زبان عربی نفی با تأكيد و نفی ابدی است؛ يعنی «به هيچ وجه»، گفت: بر اين اساس، اين آيه شريفه هر گونه تغيير در سنت و تبديل سنتی به سنت ديگر را اساساً نفی می‌كند. نتيجه اين‌كه در جوامع مجموعه‌ای از قوانين علمی وجود دارد كه خداوند آنها را همچون ساير قوانين تكوينی در جوامع انسانی خلق و جاری كرده است و الی‌الابد هيچ تغيير و تبديلی در اين قوانين رخ نخواهد داد.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ادامه داد: پس نگاه ما به جامعه اين است كه جوامع دارای قوانين الهی و ثابت لايتغير هستند و خداوند نفرمود اين قوانين تنها در جوامع اسلامی حاكم است، بلكه اين قوانين جاری در جوامع انسانی اعم از ايران، عراق، كويت، امريكا، انگليس و ... است و اين قوانين جهان‌شمول، قوانينی ثابت و لايتغير هستند كه برخی از اين قوانين را مورد بررسی قرار می‌دهيم.

ميرمعزی با اشاره به عام‌ترين قوانين سنت، اظهار كرد: عام‌ترين قوانين سنت، سنت نيك‌بختی و بدبختی جوامع است كه خداوند متعال در آيه شريفه «...إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ؛ در حقيقت‏خدا حال قومى را تغيير نمى‏دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند و چون خدا براى قومى آسيبى بخواهد هيچ برگشتى براى آن نيست و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود» (رعد/11)، به بيان آن پرداخته است.

وی همچنين خاطرنشان كرد: يكی از مفسران، اين آيه را چنين تفسير می‌كند كه هيچ مردمی از بدبختی به خوشبختی نمی‌رسند، مگر اين‌كه عوامل بدبختی را از خود دور كنند و عوامل خوشبختی را برای خود فراهم كنند. به عبارت ديگر چنين نيست كه بدون اختيار امت‌ها، اتفاق و معجزه‌ای رخ ‌دهد. اين دقيقاً همانند تعاملی است كه خداوند با فرد دارد.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی با اشاره به فردی كه در خانه می‌نشيند و می‌گويد كه خدا روزی می‌رساند، اظهار كرد: خدا روزی نمی‌رساند، مگر اين‌كه فرد به دنبال روزی بدود؛ اگر برای دريافت روزی تلاش صورت بگيرد، خداوند هم روزی را می‌رساند. كسی كه گناه می‌كند و انتظار دارد خدا او را هدايت كند، راه غلطی را در پيش گرفته است، زيرا تا خود شخص عزم بر ترك گناه نداشته باشد، خداوند او را هدايت نخواهد كرد.

وی در ادامه افزود: فرد ابتدا بايد تصميم بگيرد و عزمی كند و با پيش گذاشتن گام نخست، تغييری در خود ايجاد كند و تلاشی را صورت دهد تا خداوند نيز در آن مسير به او كمك كند. اين قانون در مورد امت‌ها هم صدق می‌كند. سرنوشت هيچ امتی تغيير نخواهد كرد، مگر اين‌كه آن امت بخواهد، عزم و حركتی كند و عوامل بدبختی را از خود دور كند.

ميرمعزی با بيان اين‌كه در حال حاضر در شرايط محاصره اقتصادی هستيم، گفت: آيا گمان می‌كنيد كه با دعا خداوند اين محاصره را برمی‌دارد؟ اگر بخواهيد اين مسئله و معضل پيش آمده تغيير كند، بايد تلاش كنيد و همان‌طور كه مقام معظم رهبری توصيه كرده‌اند و راه را نشان داده‌اند، توليد ملی، حمايت از كار و سرمايه ايرانی و اقتصاد مقاومتی مسيرهايی است كه اگر در آن گام برداريم، نصرت الهی هم همراه ما می‌شود.

وی خاطرنشان كرد: تا ملت ما عزم جزمی برای مقاومت در برابر اين شرايط را نداشته باشد، هيچ چيز عوض نمی‌شود. نصرت خداوند هم به دنبال اين اراده خواهد آمد و اگر عزم ملی و مقاومت صورت گرفت، نصرت الهی در پی آن می‌آيد و راه باز می‌شود. اين يكی از سنت‌هايی است كه در خصوص نيك‌بختی و بدبختی ملت‌ها و افراد بايد مورد توجه قرار بگيرد.

ادامه دارد ...