جزوات و مقالات فلسفی

ايمانويل کانت (1724-1804م) يکي از فيلسوفان مهم عصر روشنگري، در تفکر فلسفي خود جايگاه قابل ملاحظه اي را به دين اختصاص داده و در اين راستا در سه رساله عمده خود اين موضوع را با تفصيل بيشتري بررسي کرده است. در نقد عقل محض توجهش به مولفه هاي ديني به ويژه ايده خدا معطوف است و با رد مهم ترين براهين الهيات عقلي نشان مي دهد که قوه شناسايي ما قادر به اثبات و انکار خدا به عنوان امري فرا تجربي نيست، و اين نتيجه طبيعي بررسي دين شناختي در حوزه معرفتي اوست. اما بنا بر تربيت ديني اش فعاليت خود را به جنبه سلبي محدود نمي کند و در حوزه ديگر اصول و مباني دين شناختي ايجابي خويش را شرح و بسط مي دهد. در نقد عقل عملي، دليل اخلاقي اثبات وجود خداوند را بر اساس غايت نهايي آن، يعني خير اعلا، تشريح مي کند. او در استدلال خود دو مولفه خدا و جاودانگي نفس را بر پايه سعادت و فضيلت اثبات مي کند و بر اين اساس دين را بر اخلاف مبتني مي سازد و معتقد است که قوانين اخلاقي با توجه به خير اعلا به سمت دين هدايت مي شود؛ يعني به حوزه اي که در آن همه وظايف انسان در عين حال که قوانين ذاتي هر اراده آزاد هستند، به عنوان فرامين الهي نيز لحاظ مي شوند. در کتاب «دين در محدوده عقل تنها» نيز بر اساس طبيعت بشر به شرح دين مي پردازد؛ يعني بعد از بررسي و تشريح طبيعت بشر، دوگانگي طبيعت انسان از لوازم موضع ديني او قرار مي گيرد و اخلاق او به سمت دين هدايت مي کند. در واقع نظام ديني او در جهت اصلاح انسان و مکمل نظام اخلاقي اوست. اين پژوهش نيز بر آن است تا با بررسي طبيعت انسان بر مبناي اصول اخلاقي کانت، موضع ديني و محتواي اخلاقي وي را مشخص سازد.