جزوات و مقالات فلسفی

طرح نظريه وجود رابط و مستقل از دستاوردهاي حكمت متعاليه است كه تحول چشمگير و عميقي را در مباحث فلسفي به دنبال داشته است. پرسش از سهم پيشينيان در بروز اين نظريه سوال مهمي است كه اين جستار در پي پاسخگوئي به آن است. بررسي پيشينه تاريخي اين مبحث، نقش ارزنده ساير حكما را در شكل گيري آن آشكار ساخته، ميزان و ارزش بهره گيري صدرالمتالهين از آثار گذشتگان و استكمال آنها را نشان مي دهد. با مراجعه به آثار حكماي متقدم، اعم از مشايي و اشراقي و نيز مكتب عرفاني اين عربي، نشان مي دهيم كه بستر طرح نظريه وجود رابط و مستقل، قبل از صدرالمتالهين فراهم شده است. از يونان، ارسطو ضمن بحث از هيله بسيطه و مركبه، با تعابير خاصي به نقش وجود محمولي و رابط در قضايا اشاره مي كند. فارابي با تفكيك دو مقام ذهن و خارج، در صدد توجيه دوديدگاه اثبات و نفي محموليت وجود برآمده و از اين طريق ميان وجود محمولي و رابط در قضيه تفاوت نهاده است. وي «هوهويت» را ملاك اتحاد در وجود مي داند و با وجودي دانستن رابط در قضيه «زيد هوكاتب»، به اثبات وجود رابط مي پردازد. معناي ديگر وجود رابط كه همان تعلقي بودن موجودات امكاني نسبت به ذات واجب است نيز در كلمات فارابي ديده مي شود؛ زيرا وي با تعلقي دانستن موجودات ممكن، مناسبت ميان آنها و ذات حق را نفي مي كند. ابن سينا ضمن تاييد سخنان فارابي به مفاد امكان فقري يا وجودي نيز اشاره كرده است. صدرالمتالهين در بحث امكان فقري بشدت متاثر از اوست. همچنين شيخ اشراق تقسيماتي براساس نور ارائه كرده كه حكماي متاخر همان تقسيمات را در وجود به كار گرفته و آن را به «في نفسه» (مستقل) و «في غيره» (رابط) و ساير شاخه هاي آن تقسيم كرده اند. سهروردي در جاي ديگر، مطابق بيان شيخ الرييس، معناي فقير و غني مطلق را توضيح مي دهد، و از اين طريق به اثبات يگانگي خدا نيز دست مي يابد.

 نسخه قابل چاپ