جزوات و مقالات فلسفی

بحث درباره مواد ثلاث (وجوب، امكان و امتناع) و گزاره هاي موجه، هم در منطق و هم در فلسفه مطرح است. منطق دانان مسلمان در آثار منطقي خويش، اغلب ضمن بحث درباره اقسام گزاره ها، گزاره هاي حملي را به گزاره هاي موجه و غيرموجه (مطلق) تقسيم، و سپس اقسام و احكام گزاره هاي موجه را به تفصيل بررسي مي كنند. فيلسوفان نيز مفاهيم يا ماهيات را به سه دسته واجب الوجود، ممكن الوجود و ممتنع الوجود تقسيم، و درباره احكام فلسفي هر يك بحث مي كنند. اكنون اين مساله درخور طرح است كه چه تفاوتي ميان معناي منطقي و معناي فلسفي مواد و جهات هست و آيا اين بحث اصالتا بحثي فلسفي است يا منطقي؟ انديشمندان مسلمان در پاسخ به اين مساله، دست كم سه ديدگاه را مطرح كرده اند كه به ترتيب عبارت اند از: 1. تمايز معنايي؛ 2. وحدت معنايي و اختلاف حيطه اي؛ 3. وحدت معنايي و تساوي حيطه اي
در اين مقاله پس از طرح و نقد دو ديدگاه نخست، ديدگاه سوم به منزله راي مختار ملاصدرا بررسي مي شود. يكي از پيامدهاي اين ديدگاه آن است كه بحث درباره مواد و جهات، اصالتا بحثي فلسفي است، نه منطقي، و اگر در منطق درباره آن بحث شود استطرادي است. در بخش ديگر مقاله، ديدگاه سوم نيز نقد، و نشان داده مي شود كه اين ديدگاه با چالش هايي رو به روست؛ براي نمونه، لزوم اختصاص موجهات به اقسام ويژه اي از گزاره هاي حملي. در پايان ديدگاه چهارمي به اختصار پيشنهاد مي شود كه بر پايه آن، تمايز معنايي ميان جهات منطقي و جهات فلسفي بنابر تمايز ميان جهات راجع به صدق و جهات راجع به وجود تبيين مي شود.

 نسخه قابل چاپ