جزوات و مقالات فلسفی

علامه طباطبايي گاه بايد و نبايد را از اموري اعتباري مي داند كه انسان آن را بين خود و فعلش جعل مي كند تا فعل ضرورت يابد. درباره معناي حسن و قبح هم ايشان دو نظر دارد: 1) حسن و قبح را امري اعتباري، و عبارت از ملايمت و منافرت با طبع انسان دانسته است، و از آنجا كه انسان ها در طبع با هم متفاوت اند، حسن و قبح را از امور نسبي شمرده است؛ 2) حسن و قبح را عبارت از ملايمت و منافرت فعل با غايت مطلوب دانسته است. معناي دوم علامه از حسن و قبح ما را به اين نكته رهنمون مي سازد كه ايشان حسن و قبح را در اين معنا معقول ثاني فلسفي مي داند؛ اگرچه به آن تصريح نمي كند. مهم تفكيك اين دو معنا از يكديگر است، كاري كه هيچ كدام از شارحان علامه به آن نپرداخته اند. نگارنده در اين مقاله كوشيده است با نگاهي تطبيقي به رساله اعتباريات و مباحث تفسير الميزان ديدگاه علامه را واكاوي، و تفاوت نظريه او را از ديدگاه نسبي گرايان و شكاكان آشكار كند.

 نسخه قابل چاپ