جزوات و مقالات فلسفی

سلامان و ابسال قصه اي است رمزي كه با چندين روايت شهرت پيدا كرده است. علت رواج روايت هاي مختلف از اين قصه، انتقادي است كه فخر رازي بر عبارتي از شيخ الرئيس ابوعلي سينا در نمط نهم اشارات وارد كرد. اين انتقاد، ذهن خواجه نصير طوسي را به خود مشغول ساخت و او را براي يافتن روايت مورد نظر ابن سينا به تكاپو واداشت و به دنبال آن نويسندگان ديگر نيز، از زمان خواجه نصير تاكنون درباره روايت هاي مختلف سلامان و ابسال و شرح رمزهاي آن، ديدگاه هاي گوناگوني ابراز كرده اند. مي توان گفت تمام اين آثار بر اساس نظر خواجه نصير بنا نهاده شده كه پس از سال ها جستجو به دو روايت از سلامان و ابسال دست پيدا كرد. يكي از آن دو روايت قصه اي است كه حنين ابن اسحاق يك قرن پيش از ابن سينا از يوناني به عربي ترجمه كرده بود؛ اما خواجه نصير كه رمزهاي هر دو قصه را به شيوه اي فلسفي تفسير كرده است، روايت حنين ابن اسحاق را مورد نظر ابن سينا نمي داند. پس از او شارحاني كه به اشارات ابن سينا يا سلامان و ابسال حنين ابن اسحاق پرداخته اند به پيروي از خواجه نصير، قصه سلامان و ابسال را بيشتر به شيوه فلسفي تحليل كرده و مفاهيم رمزي اين قصه را با منظور ابن سينا مطابق ندانسته اند. علت رواج اين عقيده،‌ اشاره ابن سينا به مفهوم رمزي ابسال است كه چون شارحان منظور شيخ را از اين اشاره درنيافته، در رمزگشايي هاي خود دچار خطا شده اند. ما در اين مقاله برآنيم تا ضمن نقد شروح معروف سلامان و ابسال حنين ابن اسحاق، با توجه به متن عربي نمط نهم اشارات و تنبيهات، نشان دهيم برخلاف عقيده اي كه از قرن هفتم هجري تاكنون تحت تاثير نظر خواجه نصير وجود داشته است، سلامان و ابسال مورد نظر ابن سينا با مفاهيم رمزي روايت حنين ابن اسحاق قابل تطبيق است و اتفاقا در مقايسه با ساير شروحي كه تاكنون بر اين قصه نوشته شده، بيانات شيخ الرئيس در نمط نهم اشارات بهترين تاويل عارفانه اين قصه به شمار مي آيد.

 نسخه قابل چاپ