جزوات و مقالات فلسفی

آيروني، نوعي شيوه بياني است که تقريبا معادل اصطلاحات ادبي رايجي همچون تجاهل العارف طنزآميز، مجاز به علاقه تضاد، مدح شبيه به ذم، ذم شبيه به مدح، کنايه طنزآميز، طعنه، استهزا و ايهام به کار مي رود. به بيان ديگر، نوعي دوگانگي بياني خلاف انتظار، يا نوعي استنباط خلاف مقصود گوينده است که با عنوان آيروني از قرن هجدهم به بعد در ادبيات اروپا شايع شده است. اما ريشه لغوي آن به زمان سقراط و يونان باستان و شيوه هاي بياني آن حتي به پيش تر از آن برمي   گردد، زيرا اين شيوه سخن گفتن همواره با زبان همراه بوده است، چنان که در بسياري از آثار ادبي کلاسيک فارسي نيز نمونه هاي آن را مي توان يافت از جمله در مقالات شمس که داراي زبان وشيوه هاي بياني خاصي است، انواع مختلف آيروني را مي توان نشان داد. در واقع شمس براي برجسته کردن کلام خويش، به طور طبيعي و به گونه اي که اصلا مصنوعي به نظر نمي رسد، از اين شيوه به خوبي بهره جسته است. سخن و انديشه شمس به طور طبيعي آيرونيک است، يعني نوع انديشه و شيوه سخن گفتن او به گونه اي است که موجب مي شود، به طور طبيعي ساختارهاي عادي زبان شکسته شود و نوعي پوشيده گويي و رند معنايي (کلام آيرونيک) در سخن او پديد آيد.