جزوات و مقالات فلسفی

پاسخ به:جزوات و مقالات فلسفی
شنبه 16 اردیبهشت 1391  11:01 PM

نقد شعر «زمستان» از منظر نظريه روانكاوي لاكان

پاينده حسين*

* دانشگاه علامه طباطبايي، تهران

آرا و نظريه هاي فيلسوف و نظريه پرداز برجسته فرانسوي ژاک لاکان، هم مبتني بر مفاهيمِ بنيادين روانکاوي فرويدي است و هم اين مفاهيم را با به کارگيري مجموعه اي از اصطلاحات و روش شناسي هاي نو بسط مي دهد. تبيين لاکان از مفهوم ضمير ناخودآگاه، نمونه خصيصه نمايي از تکميل و تعديل نظريه روانکاوي کلاسيک است. توجه لاکان به زبان، خود يکي از ويژگي هاي فرويدي انديشه اوست. اما جايگاه و اهميت زبان در تبييني که او از ضمير ناخودآگاه به دست مي دهد، از محدوده ملاحظات عام زباني (آن چنان که در نظريه فرويد مي توان ديد) بسيار فراتر مي رود. لاکان با بهره گيري از (و هم زمان تعديل) زبان شناسي سوسوري، چهارچوب نويني براي فهم مفهوم ضمير ناخودآگاه ايجاد مي کند، چهارچوبي که در نظريه فرويد وجود ندارد و خود نمونه اي است از بسط و گسترش روانکاوي به شيوه اي ميان رشته اي. در نوشته حاضر، نخست نظريه پردازي هاي زبان مبنايانه لاکان درباره رشد رواني سوژه را تبيين خواهيم کرد. به اين منظور، به طور خاص ديدگاه او را درباره «ساحت خيالي» و «ساحت نمادين» و مفاهيم وابسته به اين دو اصطلاح مهم بررسي مي کنيم. سپس در بخش پاياني اين نوشتار، کاربردپذيري مفاهيم لاکاني در نقد ادبي را در قرائتي نقادانه از شعر معروف «زمستان» سروده مهدي اخوان ثالث خواهيم سنجيد.

كليد واژه: لاکان، «زمستان»، ساحت خيالي، مرحله آينه، ساحت نمادين، حيث واقع

نسخه قابل چاپ