جزوات و مقالات فلسفی

يکي از رايج ترين تقريرهاي دليل نظم در اثبات وجود خداوند، تقرير مبتني بر تمثيل است. تقريري که کانون انتقادهاي کوبنده ديويد هيوم قرار گرفته است. اما از زمان طرح نقدهاي جدي هيوم بر دليل نظم، انديشمندان خدابـاور زيادي در سنت هاي ديني متفاوت تلاش نموده اند تا به انتقادهاي هيوم پاسخ مناسب و قانع کننده اي دهند. در اين ميان استاد مرتضي مطهري در آثار مختلف خود به دليل نظم و انتقادهاي جدي هيوم پرداخته است. هدف اين مقاله طرح انتقادهاي هيوم و ارزيابي پاسخ هاي استاد مطهري به اين انتقادها است. در اين نوشتار استدلال خواهد شد که پاسخ هاي استاد مطهري به انتقادهاي هيوم مقرون به توفيق به نظر نمي رسد. هم چنين نشان داده خواهد شد که گرچه استاد مطهري در برخي نوشته هاي خود درصدد رد و ابطال نقدهاي هيوم بر دليل نظم، برآمدند اما در برخي ديگر از نوشته هاي خود تلويحا بر بسياري از ارزيابي هاي هيوم از دليل نظم صحه گذاشته به ديدگاه وي بسيار نزديک شده است. همان طوري که هيوم معتقد بود استدلال از طريق نظم را نمي توان به عنوان يک برهان موفق فلسفي در اصطلاح الاهيات طبيعي دانست؛ چرا که قادر به اثبات خداي مورد نظر متدينين در سنت هاي مختلف ديني نيست، چون تنها بخشي از عناصر خداباوري را تاييد مي کند و نسبت به ساير بخش ها کاملا مبهم است؛ استاد مطهري نيز در نهايت بر اين باور است که چنين برهاني به تنهائي نمي تواند خداي مورد نظر متدينين را اثبات نمايد و همانند هيوم براي آن کارايي محدودي قائل است.

 نسخه قابل چاپ