جزوات و مقالات فلسفی

بسياري از قواعد منطق قديم نيازمند وجود موضوع هستند و اين وجود موضوع را مي توان يا در ساختار گزاره ها (محصورات چهارگانه) وارد كرد يا به عنوان مقدمه اي اضافي، جزئي از قواعد دانست. اين دو رهيافت را «تعهد درون گزاره اي» و «تعهد درون قاعده اي» مي ناميم. نخستين كساني كه به تعهد درون قاعده اي تصريح كرده اند، ابن سينا در قاعده نقض محمول و خواجه نصير در قاعده عكس نقيض هستند. خواجه نصير، به وجود موضوع نه تنها در مقدمات، بلكه در نتايج نيز متعهد گشته و در بيان احكام قاعده عكس نقيض، وجود موضوع اصل و عكس را با هم شرط كرده است. در دوران معاصر، مظفر قاعده اي به نام «نقض طرفين» (و نيز «نقض موضوع») به مجموعه قواعد منطق افزوده است كه هيچ يك از تعهدهاي درون گزاره اي و درون قاعده اي سينوي و خواجوي را ياراي اعتباربخشي به آن نيست. بنا به بحث هايي كه در مقاله انجام مي شود، نشان مي دهيم كه به هيچ وجه ديگر نمي توان از اين قاعده دفاع كرد.