جزوات و مقالات فلسفی

علم خدا يکي از مباحث کليدي در فلسفه اسلامي محسوب مي شود و آراي متنوعي را فلاسفه و اهل نظر در اين خصوص مطرح کرده اند. يکي از اين آراي کثير، نظر شيخ اشراق در اين زمينه است. او از يک سو واجب تعالي را عين نور و ظهور بي نهايت معرفي مي کند و علم را همان ظهور مي داند و از سوي ديگر حقيقت واجب تعالي را «صرف الوجود» و «کل الوجود» و «غني مطلق» و «بي نهايت» و «معطي همه اشيا و واجد حقايق آنها» مي داند. بنابراين مي توان گفت که او نيز مطابق نظام فلسفي خويش به علم مطلق و پيشين واجب تعالي معتقد بوده و بر مبناي مکتب فلسفي خويش به اثبات آن نيز همت گماشته است. پس اشکالي تحت عنوان نفي علم پيشين و تفصيلي خداوند به اشيا، متوجه او و نظام فلسفي اش نمي شود.
مضاف بر آن، شيخ اشراق علم خدا را به وجودهاي عيني همه اشيا اعم از مجردات و ماديات علم حضوري مبتني بر قهر و تسلط اشراقي مي داند و هيچ موجود و ذره اي را از اين علم و بصر خداوند، پنهان و مستور نمي داند. بنابراين همه موجودات ممکن پس از ايجاد نيز مشمول علم حضوري و بصر فراگير حق تعالي هستند.
تشريح نظر شيخ اشراق در ساحتهاي فوق و گزارش اشکالات متاخرين بر نظر او و نقد آن اشکالات بر پايه نظام فلسفي حکمه الاشراق، وظيفه اي است که اين مقاله عهده دار انجامش است.

 نسخه قابل چاپ