جزوات و مقالات فلسفی

شيخ نجم الدين رازي (573 – 654 هـ) در کنار آثار عديده اي که درباره مسايل عرفاني دارد، رساله اي نيز به نام «عشق و عقل» يا «معيار الصدق في مصداق العشق» دارد که در آن به پرسش هاي يکي از دوستانش پاسخ داده است. اين پرسش هاي سه گانه عبارتند از:
1- آيا عشق و عقل آنگاه که به کمال خود مي رسند، تضادي با هم دارند يا نه؟
2- چرا آنجا که عقل بيش تر و شريف تر است، عشق نيز ثابت تر و ظريف تر است (با عنايت به وجود سيد کائنات)؟
3- آيا مي توان گفت که عقل نه يک قسم، که شامل همه موجودات و محيط بر همه اقسام وجود است؟
مولف پس از تحرير محل نزاع و توجه دادن به معاني مشترک «عقل»، محدوده فعاليت هاي آن را مشخص مي سازد و ساحت عشق را بسي فراتر از تنگناي عقل، معرفي مي کند. آنگاه نسبت ميان عقل بيش تر و عشق ظريف تر را با چشمداشتي به پيامبر اکرم (ص) برمي رسد و سپس به مخالفت عقلاني با نظريه وحدت عقل و عاقل و معقول مي پردازد. وي در اين رساله بر آن بوده تا در مقام بحث عقلاني (در باره موضوع مورد پرسش) به شيوه متكلمان و فلاسفه بحث كند و در مقام درك شهودي و بيان مكاشفات نيز همچون عارفي فلسفه ستيز و طبعا با بهره گيري از واژگاني سرشار از استعاره و كنايه و تمثيل، جانب عشق را پاس داشته باشد. در اين مقاله، ضمن وارسي کامل اين رساله، ديدگاه نجم رازي با نظرداشت به ديگر آثارش، مورد نقد و بررسي قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ