جزوات و مقالات فلسفی

طرح برهان نظم در کلام اسلامي به عنوان يکي از راه هاي اثبات وجود خدا سابقه ديرينه اي دارد. به رغم اين سابقه، پرسش ها و ابهام هاي فراواني پيرامون صغري، کبري و تقريرات برهان نظم وجود دارد. آنچه بيش از همه بر ابهام مي افزايد، تعريف «نظم» و تعيين قسم خاصي از نظم در تقريرات برهان نظم است. انحصار نظم در اين برهان به نظم غايي، دليل روشني ندارد؛ با استفاده از نظم فاعلي نيز مي توان برهان را تقرير کرد. نيازمندي به هدف، رکن تقرير استدلال با استفاده از نظم غايي است، در حالي که تعيين هدف از راه تجربه سخت يا غير ممکن است و استفاده از استدلال هاي فلسفي براي تعيين هدف، برهان نظم را از سادگي و همه فهم بودن مي اندازد؛ هرچند بسياري از اشکالات را حل مي کند. مقاله حاضر به تبيين تقريرهاي برهان نظم از ديدگاه مرتضي مطهري، عبدالله جوادي آملي و جعفر سبحاني پرداخته و برخي از ابهام ها و اشکال ها را مطرح مي کند.

 نسخه قابل چاپ