بیست کتابی که قبل از مردن باید بخوانید

ما برای شما فهرست خرید آماده کرده ایم، یک فهرست کتاب 20 تایی به انتخاب «همشهری جوان». توی این فهرست، ما ده رمان برتر، پنج مجموعه داستان برتر و پنج کتاب ایرانی پیشنهادی خودمان را انتخاب کرده ایم. این فهرست 20 تایی و آن ده رمان و پنج مجموعه داستان برتر را بنده نگارنده (احسان رضایی) و سید جواد رسولی انتخاب کرده ایم. ممکن است کسان دیگری انتخاب هایشان چیز های دیگری باشد ولی این انتخاب ماست و سلیقه ما، این را گفتیم که بعدا دعوایمان نشود.

1-مرشد و مارگریتا/ نشر نوکتاب با صفحه مکالمه دو شاعر روس در پارکی در مسکو شروع می شود که دارند به عادت کمونیست های آن زمان به باور های خدا پرستانه ایراد می گیرند.شیطان که دست بر قضا در آن روز در مسکوست به میان حرف های آن ها می رود و می گوید بالاتر از همه دلیل های اثبات وجود خدا که آن دو ردشان می کنند، یک دلیل ساده تر وجود دارد و آن این که «خدا هست». دوشاعر روس به شیطان می خندند و ماجراها شروع می شود.شاعران روس کشته می شوند، پلیس و کاگ ب سرگردان می شود. مارگریتا حاضر به فداکاری می شود، تئاتر مسکو حادثه آفرین می شود، عده زیادی دیوانه می شوند... درس اصلی این کتاب در واقع همین است که «به شیطان نباید خندید.»داستان با سه خط داستانی پیش می رود و در انتها هر سه خط به طرز حیرت انگیزی به هم می رسند.داستان در دل ماجرای خودش، خیلی آرام و زیر پوستی فضای پلیسی حکومت استالین فوق العاده از داستان تصلیب مسیح پیامبر (ع) – که البته با روایت کتاب مقدس تفاوت دارد و به روایت اسلامی ماجرا شبیه است – را هم می توانید بخوانید. پونتوس پیلاطس این کتاب، همواره منتظر است تا مسیح او را ببخشد.

2-وداع با اسلحه/ انتشارات نیلوفرباید این کتاب را بخوانید تا بفهمید چرا همینگوی داستان نویس بزرگی است. هنر او در این کتاب، در این نکته است که همینگوی چیزی رمانتیک را به شکلی غیر رمانتیک روایت می کند.ماجرای این کتاب که در اصل ماجرایی است که بر خود نویسنده رفته، داستان یک راننده آمبولانس جوان به اسم هنری است که جنگ جهانی اول را در شمال ایتالیا تماشا می کند. در آغاز کتاب او به عشق اعتقادی ندارد و جنگ برایش چیزی سرگرم کننده و بی خطر به حساب می آید که معلوم نیست روزنامه ها چرا آن قدر بزرگش می کنند اما درست در پایان یک سال (سال 1917، زمان وقوع داستان) هنری کاملا عوض شده است. پرستاری که موقع بستری شدن او در بیمارستان دلش را برده بود، کشته شده است و حالا هنری به جهان طور دیگری نگاه می کند. اما این اتفاقات پی در پی چنان نرم و روان و عادی روایت شده اند که این کار فقط از همینگوی بر می آید، توصیف های ساده، جملات کوتاه، بدون هیچ تجزیه و تحلیل خاصی.دقیقا همان صفت «نرم» برای نوع روایت کتاب مناسب است که در ترجمه دریابندری هم به طرز حیرت انگیزی فوق العاده از آب در آمده (این اولین ترجمه دریابندری بوده). باید خودتان کتاب را بخوانید تا بفهمید چه می گویم.

3-خداحافظی طولانی/ انتشارات روزنه کارچندلر این خاصیت را دارد که هیچ وقت شما را نا امید نمی کند، یعنی تمام انتظاراتی را که می شود از یک رمان پلیسی خوب داشت، او یکجا به شما می دهد، معما، جنایت، سرنخ هایی برای حدس زدن، کاراگاه، نکات ریزی که بعدا موقع بازگشایی معما یادت بیاید که آن ها را جا انداخته ای و بالاخره مسابقه بین نویسنده و خواننده. چندلر و کارآگاهش فیلیپ مارلو همه این ها را دارند. این کارآگاه بارانی پوش، حاضر جواب، شوخ و البته تنها، انگ کارآگاهی است. درواقع تصور کردن داستان با هر کارآگاه دیگری ( مثلا مایک هامر با آن اخلاق کینه ای و انتقام گیرش یا هرکول پو آروی مبادی آداب) بسیار دشوار است. فقط مارلوست که حاضر می شود به کسانی که قبلا به او ضربه زده اند هم کمک بکند. هر چند این تلخی در آخر کتاب به جا می ماند که امید و تلاش مارلو برای این که دنیا جای بهتری شود، در برابر عمق تباهی انسان ها حاصل چندانی نداشته و مارلو دوباره همان مرد تنهایی است که باید خیابان های نیویورک را به تنهایی و با تاسف طی بکند.

4-گتسبی بزرگ/ انتشارات نیلوفراین رمان بر خلاف باقی کتاب های این فهرست که از همان اول کار میخکوبتان می کند، یک مشکل کوچک دارد، آن هم این که «گتسبی بزرگ» را شما اگر به عنوان یک داستان معمولی مثل هزاران داستان دیگر بخوانید اذیتتان نمی کند ولی وقتی آن را به چشم یک شاهکار دست می گیرید و مدام توقع یک چیز فوق العاده را دارید، متاسفانه رمان همین طور هی ناامیدتان می کند و ناامیدتان می کند تا وقتی که به فصل آخر برسید و آن جاست که یک باره مات و مبهوت شکوه این داستان خواهید شد. برای این که نمک آن غافلگیری از بین نرود، انتهای داستان را تعریف نمی کنیم و همین قدر می گوییم که جی گتسبی با اسم واقعی جیمز گست، پسر جوان جاه طلب، بی دانش، رمانتیک و ماجراجویی است که بعد از شرکت در جنگ جهانی اول توانسته با درجه افسری برای خودش میان اشراف نیویورک جایی دست و پا بکند اما هنوز هم از درون غمگین است و نمادی به حساب می آید از نسل جوان هایی که از طرف بقیه درک نمی شوند و به قول نویسنده کتاب متعلق به «نسل از دست رفته» ( یک چیزی معادل همان «نسل سوخته خودمان») است. کافی است دل به دل کتاب بدهید و با آن جلو بروید و خودتان را توی شخصیت گتسبی ببینید و الی آخر.

5-ناتور دشت/ انتشارات نیلا«ناتور» یعنی نگهبان، یعنی مواظب. اسم داستان هم از این جا آمده که هولدن کالفید- قهرمان داستان- آرزو دارد یک روزی بتواند خواهر نه ساله اش فیبی و باقی بچه ها را ببرد در یک دشت وسیع و بگذارد آن ها هر چقدر می خواهند بازی کنند و خودش هم نگهبانی باشد در کناره دشت که نگذارد بچه ها توی دره بیفتند. احتمالا از همین آرزو می توانید بفهمید هولدن 17 ساله - پسر بچه ای که از مدرسه اش در رفته و از همه چیز های گند جامعه آمریکا بدش می آید- دقیقا چه جور موجودی است و داستانی که تک گوییبلند همچین آدمی باشد، چه جور داستانی است. بله، ناتور دشت کتاب تلخی است، اما این تلخی از آن نوعی است که برای همه ما آشناست، تلخی تاسف خوردن و معصومیت از دست رفته کودکی. هولدن برای این آن قدر افسرده است که دارد از دنیای کودکی فاصله می گیرد و آن دره ای که هولدن نمی خواهد بچه ها تویش سقوط کنند دره خطرناک و کثیف دنیای آدم بزرگ هاست. شک نکنید که ناتور دشت یک شاهکار است، شاهکاری که سالینجر خواسته با آن نبوغش را به رخ بقیه بکشاند.

6-ارباب حلقه ها/ نشر نی سه گانه استاد تالکین را باید پدر جد همه داستان های فانتزی و آثاری مثل هری پاتر و نیروی اهریمنی اش و دیوید گمل و دران شان و کریستوفر پائولینیو دلتورا و بقیه به حساب آورد. داستان کلی کتاب را احتمالا همه از طریق نمایش فیلم های اقتباسی پیتر جکسون از روی کتاب می دانید: «یک مبارزه خیر و شر دیگر». اما نکته مهم در جزئیات کتاب است که این مبارزه ازلی و ابدی را با چنان جزئیات حیرت آوری تعریف کرده است که شما نمی توانید نمونه و مشابه دیگری برای آن پیدا کنید. فقط خواندن فصل اول داستان (فصل اول از جلد اول: یاران حلقه) برای پی بردن به این نکته کافی است. این فصل که معمولا خیلی ها به خاطر عجله شان برای زودتر شروع کردن داستان، آن را نمی خوانند اسناد خیالی داستان را در کتابخانه های مختلف معرفی می کند. لا به لای همین ها می توانید نظرات تالکین درباره کتاب و کتابخانه و داستان را هم بخوانید و مطمئن شوید که لقب «استاد» بیشتر از هر کس دیگری برازنده اوست.

7- رگتایم/ انتشارات خوارزمیداستان «رگتایم» داستان آمریکای قبل از جنگ جهانی است، داستان این که چطور یک وقتی امید و آرمانی وجود داشت و بعد همه چیز تباه و تمام شد. این کتاب از همان دسته آثاری است که به آن ها می گویند «سهل و ممتنع». یعنی وقتی می خوانیش فکر می کنی خودت هم می توانی عینش را بنویسی و وقتی به نوشتن می رسی، می بینی نمی شود. داستان در نیویورک می گذرد. از سال 1900 شروع می شود و با ورود ایالات متحده به جنگ جهانی اول- یعنی سال 1917- تمام می شود. کل داستان از ماجراهای تاریخی واقعی و تو در تویی می گذرد که سه خانواده از سه نژاد مختلف (سفید پوست، سیاه پوست و زرد پوست یعنی چینی مهاجر) هستند و یک جوری کل جامعه آمریکا را نمایندگی می کنند. داستان های این سه خانواده از هم جداست و در واقع کتاب چند بار شروع و تمام می شود. اما در عین حال داستان ها به هم ربط پیدا می کنند و در فصل آخر هم همه به هم می رسند، جایی که داستان تمام می شود و این سوال برای خواننده پیش می آید که تاریخ ما را می سازد یا ما تاریخ را؟

8- بازمانده روز/ نشر کارنامهداستان از همان عنوان کتاب شروع می شود؛ «بازمانده روز». غروب و چند مدتی که از روز مانده، هم حسرت روز رفته را با خودش دارد و هم امید به استفاده از مدت باقیمانده را. این دقیقا حال و روز آقای استیونز- پیشخدمت با وفای لرد دارلینگتن- است که عمری به خاطر کارش از همه چیز حتی عشقش گذشته و حالا که اربابش مرده و دارد با آقای فارادی – یک آمریکایی شوخ طبع- کار می کند فرصتی پیدا کرده تا سفری شش روزه به غرب انگلیس برود تا ضمن دیدار از مناظر مطبوع بتواند عشق قدیمش را هم بعد از 30 سال ببیند و از او خبری بگیرد. داستان در واقع یادداشت های استیونز در طول همین سفر است. او در طول سفر به یاد گذشته هایی می افتد که آن ها را نابود کرده؛ چیزهایی که از دست داده و به خصوص آدم هایی که گم کرده است. در دل داستان البته نکات زیاد دیگری هم مطرح می شوند؛ مثل ماجراهایی از اوضاع و احوال سیاسی بریتانیا به خصوص در زمان جنگ جهانی که استیونز از طریق پذیرایی در مجالس اربابش شاهد آن ها بوده، اما اصل داستان همین غم منتشر است.

9- سلاخ خانه شماره 5/ انتشارات روشنگران«بیلی پیلگریم در بعد زمان چند پاره شده است.» جمله اول کتاب خلاصه کل داستان است. باورتان می شود؟ ونه گات کتابی نوشته است که یک بار داستان را در جمله اول کتاب گفته، بعد در فصل اول کتاب این کار را تکرار کرده و بعد در فصل های دوم تا آخر یک بار دیگر داستان را گفتهو باور کنید که این کارها را آن قدر هنرمندانه انجام داده که شما درحین خواندن اصلا متوجه این تکرار ها نمی شوید. از ونه گات در ایران کتاب های مختلفی ترجمه و چاپ شده است، با این حال «سلاخ خانه شماره 5» طرفداران بسیار بیشتری دارد. این هم به خاطر تقدم زمانی ترجمه این کتاب است که در واقع باب آشنایی ما را با عمو کورت باز کرد و هم به خاطر تمکتاب که درباره جنگ جهانی دوم و موضوعی ملموس است (باقی کتاب های ونه گات چنین موضوعی ندارند، به اضافه این که ونه گات خودش در جنگ جهانی دوم در گیر و در واقع اسیر بوده و همین به ملموس تر شدن داستان کمک کرده) و بالاخره این که انسجام داستان و پیوند عجیب خطوط مختلف داستانی در این کتاب به قدری زیاد و محکم است که شک نکنید، نمی توانید کتاب را زمین بگذارید.

10- خداحافظ گاری کوپر/ انتشارات نیلوفرشما می دانید مغولستان خارجی کجاست؟ حتما می دانید! منتها ممکن است به این ناکجا آباد خودتان یک اسم دیگری داده باشید. این اسم را «لنی» روی ناکجا آباد خودش گذاشته. لنی یک جوان آمریکایی است که برای فرار از جنگ ویتنام به صورت غیر قانونی به سوئیس آمده و آن جا دارد برای خودش اسکی بازی می کند و عاشق تنهایی است. او دوست دارد کمتر کسی زبان انگلیسی بلد باشد و فکر می کند که عشق کار آدم ها را تمام می کند و از وابستگی بدش می آید و از پلیس بدش می آید. از خیلی چیزهای دیگر هم بدش می آید؛ فقط اسکی کردن را دوست دارد و عکس گاری کوپر را توی جیبش دارد و هر از چند گاهی آن را در می آورد و نگاه می کند و می گوید که مرگ گاری کوپر، مرگ معصومیت و مردانگی و خیلی چیزهای دیگر بوده. خودش هم برای فرار از دردسر همیشه دروغ می گوید و یک پا هولدن کالفیلد است، منتها بیشتر از هولدن جمله قصار توی چنته اش دارد و هنوز نمی داند روزگار چه بازی ای قرار است به سرش بیاورد و آشنایی با جس کارش را تمام می کند. عشق از همه چیز محکم تر است و جس را که می خواسته سر لنی کلاه بگذارد دوباره پیش او می کشاند و آن وقت دیگر لنی به مغولستان خارجی هم فکر نمی کند و خیلی چیز های دیگر و خیلی حرف های دیگر و...